در دنياي زيباي سنگهاي گرانبها بعضي از گوهرها به دليل وجود ناخالصي هاي مشخص، عناصر واسطه و يا طرز تشکيل شدنشان، در هنگام برخورد نور با آنها پديده اي را بوجود آورده و به نمايش مي گذارند که باعث افزايش زيبايي آنها و درنتيجه افزايش قيمت آنها مي شود.
امروزه در صنعت پيشرفته و علمي سنگهاي گرانبها متخصصين به فناوري هاي متفاوتي دست يافته اند تا بتوانند سنگهاي مصنوعي يا بدلي را بسازند که همان پديده هاي سنگهاي طبيعي را دارا بوده و يا اپالهاي طبيعي نيمه گرانبها را مورد بهسازي قرار بدهند. در ذيل درباره انواع گوناگون پديده ها توضيحاتي ارائه ميشود.
Play of color
اپال به عنوان معروف ترين نوع گوهر پديده دار در ميان مردم به شمار مي رود که داراي تلالو رنگين کمان است. ايجاد اين پديده در اپال به دليل برخورد نور به کره هاي سيليسي که اپال را تشکيل داده اند مي باشد. گرانبها ترين اپالها داراي رنگ سياه با پديده قوي که طيف قرمز بيشتر در آن پديدار است مي باشد..
Adularescence
اين نوع پديده به دليل تفرق ويا پراکنده شدن نور به علت متناوب بودن لايه هاي رشدي در گوهر Moon stone ايجاد شده که بصورت يک هاله شناور آبي و يا سفيد رنگ در بالا و يا زير سطح سنگ ديده مي شود.
نام Moon stone (سنگ ماه) به علت تشابه پديده اين سنگ با نور مهتاب مي شود. اين پديده فقط در Moon stone ديده ميشود و سنگ ارزان قيمتي است.
وقتي Moon stone داراي رنگ آبي کمرنگ و پديده آن داراي رنگ آبي قوي باشد، از ارزش بيشتري برخوردار است.
Color change
برخي از گوهرها به علت وجود عناصر واسطه در ترکيب شيميايي خود مي توانند در زير تابش نور سفيد و يا زرد، تغيير رنگ دهند که به Color change gemstone مشهور هستند.
از معروف و گرانبها ترين گوهر که اين پديده را نشان مي دهد، مي توانAlexandrite را نام برد که از خانواده Chrysoberyl بوده و در زير نور سفيد داراي رنگ سبز و در زير نور زرد داراي رنگ قرمز مايل به بنفش است که البته بصورت نادر مي تواند داراي پديده چشم گربه اي هم باشد.
از ديگر گوهرهايي که اين پديده را نشان مي دهند، ميتوان به ياقوت و گارنت اشاره کرد.
قابل ذکر است که در بازارهاي جهاني يک نوع شيشه يافت مي شود که داراي پديده Color change بوده و به Zandrite معروف است.
Chatoyancy
اين پديده که به نام چشم گربه اي معروف است به دليل وجود ناخالصي هاي سوزني شکل و يا لايه هاي فيبري موازي و انعکاس نور از سطح آنها بوجود مي آيد که با حرکت منبع نوري و يا خود سنگ اين پديده به جا به جا مي شود.
پديده چشم گربه اي را در بسياري از سنگها مي توان مشاهده نمود ولي از گرانبها ترين آنها مي توان Chrysoberyl cats eye را نام برد که داراي رنگHoney milk و يا شيرعسل مي باشد.حال اگر اين سنگ در زير دو منبع نوري قرار گرفته و به چرخش در آيد، دو پديده چشم گربه اي را نشان مي دهد، که به هم دور يا نزديک مي شود. اين پديده منحصر بفرد را Blinking و يا چشمک زدن مي نامند.
از ديگر سنگها با پديده چشم گربه اي ميتوان Tiger’s eye quartz با رنگ طلايي قهوه اي و Cat’s eye با رنگ خاکستري،ياHawks eye quartz با رنگ سرمه اي، تورمالين،Demantoid garnet،Spessartite garnet،Tanzanite،Green zoisite را نام برد.
Asterism
هنگامي که در بعضي از گوهرها همانند ياقوت ناخالصي هاي سوزني شکل در جهات مختلف قرار گيرند، در اثر برخورد نور به اين ناخالصي ها و انعکاس نور از سطح آنها پديده اي بوجود مي آيد که آن را پديده ستاره اي مي نامند. در بعضي از گوهر ها اين پديده ستاره اي مي تواند 4,6 و يا 12 پر باشد.
در ياقوت قرمز, کبود و سياه ستاره 6 و يا 12 پر را مي توان مشاهده نمود و در بعضي گونه هاي ديگر همانند Rhodolite garnet و يا Diopside پديده 4 پر ستاره اي قابل رويت است.
از نمونه گوهرهايي که اين پديده را به نمايش مي گذارند مي توان Spinel ، Enstatiteو Quartz را نام برد.
Labradorescence
به صفحات رنگي ديده شده در گوهر Labradorite ميگويند که معمولاً داراي رنگ سبز و آبي است که با حرکت سنگ ظاهر و يا محو مي شود. اين پديده به دليل برخورد نور با لايه هاي نازک درون سنگ بوجود مي آيد. گونهLabradorite که بتواند تمام طيف هاي رنگين کمان را به نمايش بگذارد Spectrolite ناميده مي شود که گرانبهاتر از Labradorite ميباشد.
Orient
به طيف هاي رنگين کماني که در سطح مرواريدهاي طبيعي، پرورشي و به خصوص Mother of pearl ديده مي شودگفته مي شود. اين پديده به دليل ورود نور به لايه هاي مختلف مرواريد (Nacre) و انعکاس از سطح آنها بوجود مي آيد.
Aventurescence
اين پديده در اثر برخورد نور به ناخالصي هاي پولکي شکل و انعکاس آن از سطح اين نا خالصي ها بوجود مي آيد.
براي مثال در سنگ Sunstone اين پديده به دليل برخورد و انعکاس نور از سطح ناخالصي هاي صفحه اي شکل مس بوجود مي آيد که يک پديده پولکي شکل را بوجود مي آورد. اين پديده نيز در Aventurine Quartz نيز مشهود است.
Gold stone و يا دلربا که يک نوع شيشه با ناخالصي هاي صفحه اي شکل مس است نمونه ديگري است که اين پديده را بسيار خوب نشان مي دهد.
قابل ذکر است که با توجه به پيشرفت صنعت ساخت سنگ هاي مصنوعي، بدلي و بهسازي در بازار جواهرات، که وجود هر يک از پديده هاي نام برده اثباتي در طبيعي بودن سنگ نمي باشد و توصيه مي شود حتماً قبل از خريد، گوهر تحت کارشناسي و تأييد يک گوهر شناس متخصص قرار گيرد.
