توصیف کلی
نام زیرکن ریشه در زبان فارسی دارد که تلفیقی از کلمات (زر) به معنی طلا و (گون) به معنی رنگ است. البته این وجه تشابه بین بلورهای زرد زیرکن و رنگ طلا بوده که به نام سنگ زرگون شناخته می شود. هنگامی که این کانی به کشورهای دیگر عرضه شد با زبان های دیگر آمیخته و به زیرکن تبدیل شد.
طبق بررسی بر روی زیرکن های معادن استرالیا مشخص شد زیرکن قدیمی ترین کانی شناخته شده برروی زمین است که قدمت آن قریب به ۴٠۴/۴ میلیارد سال می رسد. زیرکن از جنس سیلیکات است و در سینیت های نفلین دار به شکل دانه های گرد یافت می شود. این کانی در طبیعت دارای رنگ های مختلفی می باشد که نسبت به رنگشان اسامی مختلفی دارند مانند ماتارا (Matara) : به نوع بیرنگ این کانی گفته می شود که در برخی موارد به جای الماس اشتباه گرفته می شود.
هسونیت (Hyacinth): به رنگ زرد، نارنجی، قهوه ای یا قهوه ای مایل به قرمز گفته می شود.
استارولیت (Starlite): به رنگ آبی آن گفته می شود و در بین زیرکن ها از محبوبیت بالایی برخوردار است.
جاراگن (Jargoon): به رنگ زرد روشن یا خاکستری روشن آن گفته می شود.
رنگ و شفافیت دو عامل در ارزیابی این کانی می باشند در بین زیرکن ها رنگ قرمز از ارزش بالایی برخوردار است. رنگ سبز این کانی نیز بسیار کمیاب است و فاقد شکست دوگانه می باشد. این کانی تحت حرارت تغییر رنگ می دهد، برای مثال اگر بلورهای قهوه ای رنگ این کانی را تا دمای ۸٠٠ تا ١٠٠٠ درجه سانتی گراد حرارت دهیم به زیرکن بیرنگ یا آبی تبدیل می شود. البته این رنگ ها در مقابل پرتوهای فرابنفش و پرتوهای خورشید به تدریج تغییر رنگ پیدا می کنند.
این کانی بر خلاف سختی نسبتاً بالایی که دارد ترد و شکننده است و هر لحظه امکان دارد لبه های سنگ تراش خورده، شکسته شود. برای نگهداری و حل و نقل این کانی توصیه شده باید آن ها را جدا از یکدیگر نگهداری کنیم زیرا در مجاورت یکدیگر خراش برمی دارند.
زیرکن در بین سنگ های قیمتی از وزن نسبتاً بالایی برخوردار است همچنین این کانی خواص نوری جالبی مانند: شکست و پراکندگی نور (Dispersion) و درخشش (Brilliancy) فوق العاده برخوردار است که راه خوبی برای تشخیص این کانی نسبت به دیگر کانی هاست. البته نوع سبز رنگ این کانی فاقد شکست دوگانه می باشد. کانی هایی مانند الماس، توپاز، آکوامارین، تیتانیت، تورمالین، الکساندرایت، ایدوکراس، یاقوت کبود با زیرکن اشتباه گرفته می شوند.
از تولید کنندگان بزرگ این کانی می توان به کشورهای برمه، تایلند، سری لانکا، کامبوج، ویتنام، نیجریه، استرالیا، برزیل، تانزانیا و فرانسه اشاره کرد.
اعتقادات: موجب کاهش استرس می شود و نوعی تعادل و هماهنگی را در نیروهای درونی انسان ایجاد می کند.
دیگر: زرگون، .Circonite, Ostranite, Circone, Azorite
