04. مفاهیم پایه بورس

• 001- بورس چیست؟
  بورس بازاری است که به صورت متشکل و رسمی فعالیت می‌کند. بورس دارای انواعی است که عبارتند از: 1- بورس اوراق بهادار، 2- بورس کالا، 3- بورس ارز 4- بورس اوراق مشتق.
• 002 - بورس اوراق بهادار چیست و چه وظیفه‌ای دارد؟
  بورس اوراق بهادار بازاری متشکل و رسمی است که اوراق بهادار پذیرفته شده در آن براساس قوانین و مقررات خاصی بین خریداران و فروشندگان دادوستد می‌شود. وظیفة اصلی بورس اوراق بهادار فراهم آوردن بازاری شفاف (ارائة اطلاعات کامل برای خریداران و فروشندگان) برای دادوستد اوراق بهادار است.
• 003 - خریدوفروش سهام در بورس به چه شکل انجام می‌شود؟
  خریدوفروش سهام در بورس بوسیلة کارگزاران و از طریق سیستم رایانه‌ای انجام می‌شود. به این ترتیب که کارگزاران به وکالت از سهامداران سفارشات خریدوفروش را وارد سیستم معاملات می‌کنند. معاملات در سیستم براساس روش حراج دو طرفه انجام می‌شود. یعنی نوبت‌های خرید براساس قیمت‌های بیشتر در هر لحظه و نوبت‌های فروش براساس کمترین قیمت در هر لحظه مرتب می‌شوند و هر زمان که بهترین قیمت خرید و بهترین قیمت فروش برابر شد معامله بر روی سهام انجام می‌شود.
• 004 - کارگزار کیست؟
  کارگزار شخصی حقوقی (شرکتی) است که خریدوفروش سهام توسط وی صورت می‌گیرد. مجوز کارگزاری به افرادی داده می‌شود که علاوه بر داشتن برخی ویژگی‌ها از قبیل سوابق حرفه‌ای، قبولی در آزمون و امین‌بودن، مطابق قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی می‌بایست شرایط عضویت در کانون کارگزاران، پذیرش در بورس اوراق بهادار و مجوز فعالیت در بورس را دارا باشند.
• 005 - کد معاملاتی چیست و نحوه دریافت آن چگونه است؟
  دادوستد در سیستم معاملات از طریق کد معاملاتی صورت می‌گیرد. کد معاملاتی، کد ثابتی است که از طریق آن سرمایه‌گذار در سیستم معاملات شناسایی می‌شود. این کد که براساس مشخصات فردی سرمایه‌گذار ایجاد شده است. متشکل از سه حرف اول نام خانوادگی فرد سرمایه‌گذار و یک عدد پنج رقمی است که به صورت اتوماتیک توسط سیستم رایانه‌ای مشخص می‌شود. لذا خرید و فروش اوراق بهادار مشروط به دریافت کد معاملاتی است که این امر از طریق کارگزار و با ارائة مستندات شناسایی سرمایه‌گذار نظیر شناسنامه و کد ملی امکان‌پذیر است. دریافت کد معاملاتی برای اشخاص حقوقی (شرکت‌ها) مستلزم ارائة اساسنامه و روزنامة رسمی شرکت است.
• 006 - هزینه دادوستد سهام در بورس اوراق بهادار برای سهامدار به چه میزانی است؟
  مبلغی که خریدار برای سفارش‌های خرید می‌پردازد عبارت از 4/0 درصد ارزش خرید بابت کارمزد کارگزار و 15/0 درصد ارزش خرید بابت کارمزد گسترش بورس است. برای سفارش‌های فروش، علاوه بر کارمزد کارگزار و کارمزد گسترش بورس، 5/0 درصد از محل فروش بابت مالیات پرداخت می‌شود. حداقل کارمزد کارگزار 15.000 ریال و حداکثر آن 100 میلیون ریال می‌باشد.
• 007 - وجه حاصل از فروش سهام چه زمانی قابل وصول است؟
  وجه حاصل از فروش سهام، سه روز کاری پس از انجام معامله قابل دریافت است. روزهای کاری، ایام هفته به جز روزهای پنج‌شنبه و تعطیلات رسمی می‌باشد.
• 008 - چه زمانی برگه سهام خریداری شده به دست خریدار می‌رسد و از چه موقع قابل فروش است؟
  گواهی‌نامة نقل و انتقال و سپردة سهام یک روز کاری پس از انجام معامله، در محل کارگزاری، آمادة تحویل به خریداران سهام است. فروش سهام خریداری شده نیز از هنگام دریافت گواهی‌نامة نقل و انتقال و سپردة سهام امکان‌پذیر می‌باشد.
• 009 - چرا قیمت سهام کاهش می‌یابد؟
  قیمت سهام هر لحظه و بر اثر تغییرات عرضه و تقاضای بازار قابل تغییر است. اگر تعداد فروشندگان یک سهم از تعداد خریداران آن بیشتر باشد، یعنی عرضة یک سهم برای فروش بیش از میزان تقاضای آن برای خرید باشد، قیمت آن سهم کاهش می‌یابد و برعکس. برای تشریح رفتاری که به تغییرات عرضه و تقاضا در بازار سهام می‌انجامد و سبب می‌شود برخی خواهان یا خریدار یک سهم شوند و برخی دیگر رویگردان یا فروشندة آن باشند، نظریه‌های مختلفی شکل گرفته است. برخی معتقدند، اصلی‌ترین عامل شکل‌دهندة قیمت سهم شرکت نظر سرمایه‌گذاران در مورد ارزش واقعی آن شرکت است. در این راستا، کاهش قیمت سهام می‌تواند در اثر عوامل درونی و برونی مختلفی اعم از امور مالی شرکت و مسایل کلان سیاسی و اقتصادی جهان، کشور و صنعتی باشد که شرکت در آن فعالیت می‌کند. همچنین، در اکثر مواقعی که شرکت‌ها به سهامداران سود پرداخت می‌کنند یا سرمایة شرکت را افزایش می‌دهند قیمت سهام کاهش می‌یابد و این کاهش قیمت کاملاً طبیعی است. چرا که مثلاً در زمان افزایش سرمایه، تعداد سهام افراد به همان میزان که سرمایة شرکت افزایش می‌یابد زیاد می‌شود و افزایش تعداد سهام تا حدودی کاهش قیمت را جبران می‌کند.
• 010 - مجمع عمومی چیست و انواع آن کدام است؟
  مجمع عمومی شرکت سهامی، از اجتماع صاحبان سهام تشکیل می‌شود. مقررات مربوط به حضور عدة لازم برای تشکیل مجمع عمومی و آراء لازم جهت اتخاذ تصمیمات، در اساسنامة شرکت معین خواهد شد، مگر در مواردی که به موجب قانون تکلیف خاصی برای آن مقرر شده باشد. براساس قانون تجارت، مجامع عمومی شرکت‌های سهامی به ترتیب عبارتند از مجمع عمومی مؤسس، مجمع عمومی عادی و مجمع عمومی فو‌ق‌العاده.
• 011 - مجمع عمومی مؤسس چه وظایفی بر عهده دارد ؟
  وظایف مجمع عمومی مؤسس به قرار زیر است: 1- رسیدگی به گزارش مؤسسین و تصویب آن و نیز احراز پذیره‌نویسی کلیة سهام شرکت و تادیة مبالغ لازم. 2- تصویب طرح اساسنامة شرکت و در صورت لزوم، اصلاح آن. 3- انتخاب اولین مدیران و بازرس یا بازرسان شرکت. 4- تعیین روزنامة کثیرالانتشاری که هرگونه دعوت و اطلاعیة بعدی برای سهامداران تا تشکیل اولین مجمع عمومی عادی در آن منتشر خواهد شد.
• 012 - اختیارات مجمع عمومی عادی سالیانه چیست و چه زمانی برگزار می‌شود ؟
  مجمع عمومی عادی سالیانه برای رسیدگی به صورت‌های مالی شرکت، رسیدگی به گزارش مدیران و بازرسان شرکت و تقسیم سود و اندوخته بین صاحبان سهام، سالی یکبار در زمانی که در اساسنامة پیش‌بینی شده است، تشکیل می‌شود. مجمع عمومی عادی با حضور حداقل بیش از نیمی از سهامداران به نسبت تعداد سهام رسمیت می‌یابد و تصمیمات همواره با اکثریت نصف به علاوه یک آراء حاضر در جلسة رسمی معتبر خواهد بود. مهلت قانونی تشکیل مجمع عمومی عادی سالیانه طبق قانون تجارت حداکثر 4 ماه پس از پایان سال مالی شرکت می‌باشد. دعوت صاحبان سهام برای تشکیل مجامع عمومی باید از طریق نشر آگهی در روزنامه‌های کثیرالانتشار، سایت رسمی سازمان بورس یا سایت شرکت به عمل آید. فاصله بین نشر آگهی و تاریخ تشکیل مجمع حداقل 10 روز و حداکثر 40 روز می‌باشد.
• 013 - مجمع عمومی فوق‌العاده چیست و چه زمانی برگزار می‌شود؟
  موضوعات اصلاح یا تغییر مواد اساسنامة شرکت، کاهش یا افزایش سرمایه و انحلال شرکت فقط در مجمع عمومی فوق‌العاده قابل رسیدگی است. در مجمع عمومی فوق‌العاده دارندگان بیش از نصف سهامی که حق رأی دارند باید حاضر باشند و تصمیمات مجمع همواره با اکثریت دو سوم آراء حاضر در جلسة رسمی معتبر خواهد بود.
• 014 - افزایش سرمایه چیست؟
  هر گاه شرکت برای توسعة فعالیت‌های خود به منابع مالی جدید نیاز داشته باشد، با پیشنهاد هیئت مدیره، سهامداران شرکت افزایش سرمایه را در جلسة مجمع عمومی فوق‌العاده مورد بررسی و رأی‌گیری قرار می‌دهند تا سرمایة شرکت به میزان مورد نظر افزایش یابد.
• 015 - روش‌های افزایش سرمایه کدام است؟
  شرکت‌ها از سه روش می‌توانند سرمایة خود را افزایش دهند. الف) از محل سود انباشته و اندوختة طرح و توسعه در قالب سهام جایزه ب) از محل آوردة نقدی و مطالبات در قالب حق تقدم ج) از محل صرف سهام. در روش اول شرکت، سهام جدید ناشی از افزایش سرمایه را به سهامداران می‌دهد و برای این کار نیازی به پرداخت وجه توسط سهامداران نمی‌باشد. در روش دوم شرکت، سهام جدید ناشی از افزایش سرمایه را به ازای دریافت 1000 ریال برای هر حق تقدم (به قیمت اسمی سهم) به سهامداران می‌فروشد. در روش سوم با سلب حق تقدم سهامداران، سهام جدید ناشی از افزایش سرمایه به قیمت بازار مورد پذیره‌نویسی کلیة متقاضیان قرار می‌گیرد
• 016 - در چه صورت افزایش سرمایه شرکت به سهامداران تعلق می‌گیرد؟
  افزایش سرمایه به سهامداری تعلق می‌گیرد که در تاریخ اجرای مصوبه مجمع عمومی فوق‌العادة شرکت مبنی بر افزایش سرمایه، مالک سهام شرکت باشد.
• 017 - اوراق جدید ناشی از افزایش سرمایه شرکت را چگونه می‌توان دریافت کرد؟
  برای اطلاع از نحوة دریافت اوراق جدید ناشی از افزایش سرمایه هر شرکت پذیرفته شده در بورس می‌توان با قسمت اطلاع‌رسانی تالارهای معاملاتی و یا با امور سهام شرکت مربوطه ارتباط برقرار کرد.
• 018 - چه فرقی بین سهام سپرده وغیرسپرده وجود دارد؟
  سهام سپرده شده در سیستم معاملاتی سازمان بورس قابل معامله می‌باشد و برگه سهم آن توسط سازمان بورس چاپ شده است. اما سهام غیرسپرده در سازمان بورس قابل معامله نمی‌باشد و برگه سهم آن توسط شرکت مربوطه چاپ شده است.
• 019 - برای سپرده کردن سهام چه باید کرد؟
  برای سپرده‌کردن سهام غیرسپرده برگة سهم شرکت، به یکی از کارگزاران بورس در تالارهای معاملاتی تحویل داده می‌شود تا پس از تحویل آن به سازمان بورس، برگه سهم شرکت باطل و برگه سهم سپرده شده توسط سازمان بورس چاپ و سپس تحویل کارگزار مربوطه شود.
• 020 - سهام شناور آزاد شرکت‌هابه چه معنی است؟
  منظور از سهام شناور آزاد مقدار سهمی است که انتظار می‌رود در آینده نزدیک، قابل معامله باشد. یعنی در مالکیت دارندگانی است که آماده‌اند در صورت پیشنهاد قیمت مناسب از سوی خریداران آن را برای فروش ارائه کنند.
• 021 - پنجاه شرکت فعال‌تر بورس به چه معنی است؟
  منظور از 50 شرکت فعال‌تر بورس شرکت‌هایی هستند که قدرت نقدشوندگی سهامشان نسبت به سایر شرکت‌ها بیشتر باشد. به عبارت دیگر تقاضا برای سهام این شرکت‌ها از سایر شرکت‌های پذیرفته شده در بورس بیشتر است.
• 022 - چگونه پنجاه شرکت فعال‌تر انتخاب می‌شوند؟
  انتخاب 50 شرکت فعال‌تر بورس براساس شش معیار، در دوره‌های سه‌ماهه صورت می‌گیرد که همة این معیارها در رابطه با میزان نقدشوندگی سهام است. این معیارها عبارتند از: 1- تعداد سهام معامله شده، 2- ارزش سهام معامله شده، 3- تعداد روزهای معامله، 4- دفعات معامله، 5- میانگین تعداد سهام منتشر شده، 6- میانگین ارزش جاری سهام شرکت.
• 023 - در چه شرایطی نماد یک شرکت توسط بورس متوقف می‌شود؟
  در صورت وقوع هر یک از موارد زیر نماد شرکت متوقف می‌شود: 1- هنگام برگزاری مجامع عمومی، 2- تغییر محل شرکت، 3- تعدیل EPS ، 4 - افزایش سرمایه، 5- تعیین اعضای هیئت مدیره، 6- عدم ارائة اطلاعات شفاف به بورس.
• 024- درآمد هر سهم (EPS )چیست؟
  درآمد هر سهم یا به اختصار EPS ، از تقسیم سود خالص شرکت پس از کسر مالیات، بر تعداد کل سهام شرکت، محاسبه می‌شود.
• 025 - P/E به چه معناست؟
  معیاری است که درآمد سالانه یک سهم را با قیمت بازار آن مقایسه می‌کند و از تقسیم قیمت بازار به درآمد یک سهم (EPS ) بدست می‌آید.
• 026 - سود تقسیمی هر سهم (DPS )چیست؟
  همه ساله شرکت‌ها بخشی از سود خالص را مطابق قانون (ذخیره قانونی) و بخشی را براساس نیاز شرکت نزد خود نگهداری می‌کنند و مابقی را بین سهامداران تقسیم می‌نمایند. بنابراین سود تقسیمی هر سهم از تقسیم کل سود قابل تقسیم به تعداد سهام شرکت بدست می‌آید.
• 027 - سود شرکت‌ها چه زمانی پرداخت می‌شود؟
  طبق قانون تجارت، در صورتی که در مجمع عمومی عادی سالیانه، تقسیم سود تصویب شود، شرکت باید حداکثر ظرف 8 ماه از تاریخ تصویب، DPS را به سهامداران پرداخت کند.
• 028 - برای اطلاع از نحوه دریافت سود نقدی هر سهم شرکت (DPS )، به کجا باید مراجعه کرد؟
  برای اطلاع از مبلغ و نحوة دریافت DPS هر شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار، می‌توان با واحد اطلاع‌رسانی تالارهای معاملاتی و یا با امور سهام شرکت مربوطه ارتباط برقرار کرد.
• 029 - سود نقدی هر سهم شرکت به چه سهامدارای تعلق می‌گیرد؟
  سود هر سهم به سهامداری تعلق می‌گیرد که در تاریخ برگزاری مجمع عمومی سالیانه شرکت، مالک آن سهم باشد.
• 030 - اندوخته قانونی چیست؟
  هیئت مدیرة هر شرکت مکلف است هر سال 5 درصد از سود خالص شرکت را با عنوان اندوختة قانونی ذخیره نماید. همین که اندوختة قانونی به 10 درصد کل سرمایه شرکت رسید، ذخیره‌کردن آن اختیاری است.
• 031 - بازار اولیه چیست؟
  بازاری است که در آن اوراق بهاداری که یک ناشر اعم از یک شرکت یا دولت به منظور تأمین مالی خود برای اولین بار (برای عرضه به عموم) منتشر می‌کند، به فروش می‌رسد.
• 032 - بازار ثانویه چیست؟
  در این بازار اوراق بهاداری که قبلاً منتشر گردیده و در دست دارندگان است مورد مبادله قرار می‌گیرد. نمونه متشکل این بازار بورس اوراق بهادار است که از طریق کارگزاران این وظیفه انجام می‌گیرد.
• 033 - قیمت اسمی سهم یعنی چه؟
  مبلغی است که هنگام چاپ و انتشار برگة سهام توسط شرکت بر روی آن نوشته می‌شود. این رقم مطابق ماده 29 قانون تجارت نباید از 10.000 ریال بیشتر باشد اما به طور معمول در اغلب شرکت‌های پذیرفته شده در بورس این مبلغ 1.000 ریال است.
• 034 - قیمت بازار یعنی چه؟
  قیمتی است که براساس آن سهم در بورس اوراق بهادار مورد معامله قرار می‌گیرد.
• 035 - پرتفوی (سبد سهام بورس) چیست؟
  شامل مجموعه‌ای از سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس می‌باشد.
• 036 - دلیل استفاده از سبد سهام چیست؟
  افراد به منظور کاهش ریسک به جای خرید سهم یک شرکت اقدام به خرید سهام شرکت‌های مختلف می‌نمایند به عبارت دیگر نباید تمامی تخم‌مرغ‌ها را در یک ظرف قرار داد.
• 037 - پذیره‌نویسی چیست؟
  رعبارت است از فرآیند خرید اوراق بهادار از ناشر و یا نمایندة او و پرداخت یا تعهد پرداخت وجه کامل آن طبق قرارداد.
• 038 - سهام جایزه چیست؟
  اگر شرکت برای افزایش سرمایه از محل سود انباشته و بدون دریافت هیچگونه وجهی، سهام جدیدی صادر و به سهامداران ارائه نماید به این نوع سهم، سهام جایزه گفته می‌شود.
• 039 - سود انباشته چیست؟
  شرکت‌های سهامی هر ساله در صورت برخورداری از سود درصدی از آن را به جای پرداخت به سهامداران، با اهداف مختلف در شرکت نگهداری می‌کنند که مجموعة این سودهای نگهداری شده طی سال‌های مختلف سود انباشته گفته می‌شود. این سود در حساب مستقلی نگهداری می‌شود.
• 040 - بازارگردان کیست؟
  شخص حقوقی است که به منظور حفظ تعادل عرضه و تقاضای سهام یک شرکت خاص و افزایش نقدشوندگی آن بر حسب شرایط بازار اقدام به خرید و فروش آن سهم می‌نماید.
• 041 - سهم چیست؟
  سهم درصد معینی از مالکیت یک شرکت سهامی است. به عنوان مثال اگر سرمایة شرکتی یک میلیون ریال باشد با فرض اینکه این سرمایه به 10.000 سهم هزار ریالی تقسیم شده باشد فردی که 100 سهم این شرکت را در اختیار دارد مالکیت و مشارکت وی در سود و زیان به اندازة یک درصد کل شرکت خواهد بود.
• 042 - ورقه سهم چیست؟
  ورقة سهم سند قابل معامله‌ای است که نمایندة تعداد سهامی است که صاحب آن در شرکت سهامی دارد و اطلاعات مهمی از قبیل نام شرکت، شماره ثبت، نام و مشخصات دارندة سهام و مبلغ اسمی سهم بر روی آن نوشته شده است.
• 043 - شرکت سهامی چیست؟
  شرکت سهامی شرکتی است که سرمایه آن به تعداد معینی سهم با ارزش مساوی تقسیم شده است.
• 044 - شرکت سهامی بر چند نوع است؟
  شرکت‌های سهامی بر دو نوع سهامی عام و سهامی خاص تقسیم می‌شوند. شرکت سهامی عام شرکتی است که مؤسسان آن قسمتی از سرمایه شرکت را از طریق فروش سهام به مردم تأمین می‌کنند و شرکت سهامی خاص شرکتی است که تمام سرمایة آن در موقع تأسیس، توسط مؤسسات تأمین شده است.
• 045 - ترازنامه چیست؟
  صورت حسابی است که وضعیت مالی یعنی دارائی‌ها، بدهی‌ها و سرمایة شرکت را در پایان دورة مالی نشان می‌دهد.
• 046 - صورت سود و زیان چیست؟
  صورت حسابی است که خلاصه و نتیجة عملیات یک سال مالی شرکت یعنی درآمدها، هزینه‌ها و سود (زیان) شرکت را نشان می‌دهد.
• 047 - اوراق مشارکت چیست؟
  اوراق بهاداری است که با مجوز سازمان بورس و اوراق بهادار برای تأمین بخشی از منابع مالی مورد نیاز طرح‌های سودآور تولیدی و خدماتی صادر می‌شود.
• 048 - تفاوت اصلی اوراق مشارکت و سهام چیست؟
  اوراق سهام نشان‌دهندة مالکیت دارندة آن در یک شرکت سهامی است. اما اوراق مشارکت نشان‌دهندة مبلغ معینی بدهی صادرکننده (وام گیرنده) به دارنده (وام دهنده) آن است.
• 049 - حجم مبنا به چه معناست؟
  حجم مبنا برای هر شرکت عبارت است از حداقل تعداد سهامی که باید در طول یک روز کاری معامله شود تا قیمت پایانی بتواند تغییر کند.
• 050 - حجم مبنا برای هر سهم چگونه تعیین می‌شود؟
  در حال حاضر حجم مبنا برای هر شرکت معادل 20 درصد از تعداد کل سهام منتشرة شرکت تقسیم بر 250 روز کاری یعنی 0008/0 تعداد کل سهام هر شرکت است.