تنظیم شده در تاریخ: ۱۳۹۷/۰۵/۰۳
پس از پیروزي انقلاب و اجراي عملیات بانکداري اسلامی و به تبع آن ممنوعیت بهره در اقتصاد به دلایل شرعی و مبناي فقه اسلامی، انتشار و دادوستد اوراق قرضه متوقف شد. اما وجود ابزار دیگري در بازار مالی کشور که
عملکردي مشابه اوراق قرضه داشته باشد و بتواند جایگزین آن گردد و در کنترل حجم نقدینگی و مهمتر از آن در تأمین مالی طرح هاي زیربنایی و همچنین طرحهاي تولیدي و خدماتی از منابع مالی بخش خصوصی جامعه مؤثر
باشد. ضروري به نظر میرسید.
بنابراین درپی مطالعات نسبتاً گستردة سازمان برنامه و بودجه، سازمان بورس اوراق بهادار تهران، بانک مرکزي 1374 ( مسأله - و وزارت مسکن و شهرسازي، در برنامۀ دوم توسعۀ اقتصادي، اجتماعی و فرهنگی کشور) 1378
استقراض عمومی از طریق انتشار اوراق بهادار به عنوان یک سیاست مالی مطرح شد. در سیاستهاي کلی برنامه، انتشار اوراق مشارکت، اوراق سرمایهگذاري و اوراق مشارکت کوتاهمدت به عنوان یکی از روشهاي کارآمد سیاست هاي پولی و مالی مدنظر قرار گرفت. در طول سالهاي برنامه، موارد استفاده از اوراق مشارکت گسترش یافت و اموري چون اجراي طرحهاي بزرگ ساختمانی و تأمین مالی طرحهاي توسعۀ مؤسسات عمومی و خصوصی
به اوراق مشارکت مسکن اضافه شد.
براساس قانون نحوة انتشار اوراق مشارکت مصوب مهرماه 1376 ، اوراق مشارکت، اوراق بهاداري است که با مجوز قانونی خاص یا مجوز بانک مرکزي، براي تأمین بخشی از منابع مالی مورد نیاز به منظور ایجاد، تکمیل و توسعۀ طرحهاي عمرانی - انتفاعی دولت مندرج در قوانین بودجه سالانه کشور یا براي تأمین منابع مالی جهت ایجاد، تکمیل و توسعۀ طرحهاي سودآور تولیدي، ساختمانی و خدماتی شامل منابع مالی لازم براي تهیۀ مواد اولیه
مورد نیاز واحدي تولیدي، توسط دولت، شرکتهاي دولتی، شهرداري ها و مؤسسات و نهادهاي عمومی غیردولتی و مؤسسات عام المنفعه و شرکت هاي وابسته به دستگاه هاي مذکور، شرکتهاي سهامی عام و خاص و شرکتهاي
تعاونی تولید منتشر میشود و به سرمایه گذارانی که قصد مشارکت در اجراي طرحهاي یاد شده را دارند از طریق عرضۀ عمومی واگذار میگردد.
به اوراق مشارکت سود ثابتی به طور علی الحساب تعلق میگیرد که در مقاطعی از سال پرداخت میشود. سود قطعی اوراق هم، در سررسید و از محل سود طرح مورد مشارکت و به تناسب قیمت اسمی و مدت زمان سرمایه گذاري در اوراق، تعیین و به دارندگان اوراق مشارکت پرداخت میگردد. چنانچه سود طرح، کمتر از سود علی الحساب پرداخت شده باشد یا طرح زیانده باشد، دستگاه صادرکننده اوراق مسئول آن است و سود علی الحساب پرداخت شده، قابل تعدیل یا استرداد نیست. صادرکنندگان اوراق، متعهد پرداخت سود علی الحساب در مواعد مقرر و بازپرداخت اصل مبلغ اوراق در سررسید و سود قطعی آن در فاصلۀ زمانی پنج ماه بعد از سررسیدهستند.
این تعهدات، در مورد اوراق مشارکت طرحهاي عمرانی اعم از آن که دولت و یا یکی از دستگاه هاي اجرایی مجري آن باشند توسط دولت تعهد و تضمین میشود و در مورد اوراق مشارکت منتشر شده توسط دستگاه هاي عمومی (بهه استثناي طرحهاي عمرانی) یا خصوصی، شخص حقوقی دیگري با عنوان ضامن، تعهدات ناشر را تضمین میکند. در مورد اوراق مشارکت بانک مرکزي جمهوري اسلامی ایران، این بانک پرداخت اصل و سودهاي متعلقه را در سررسیدهاي مقرر، از طریق بانکهاي عامل تضمین میکند.
همان طور که از اسم این اوراق هم مشخص است، اوراق مشارکت اوراق بهاداری است که بیانگر مشارکت دارنده آن در یک طرح است. اجازه بدهید با یک مثال توضیح دهیم. فرض کنیـد یک شرکت برای راهاندازی خط تولید جدید، به 200 میلیارد تومان سرمایه جدید نیـاز دارد. همچنین براساس بررسیهای کارشناسی، درصورت راهاندازی این خط تولیـد، سرمایه صرف شده برای آن ظرف مدت 4 سال پس از راهاندازی، از محل افزایش درآمد ناشی از فروش محصولات جدید، جبران شده و میزان سوداوری شرکت هم طی این مدت، سالانه 25 تا 30 درصد افزایش خواهد یافت، به بیان دیگر، طرح مذکور دارای توجیه اقتصادی است.
در چنین حالتی، یکی از روشهایی که شرکت خودروساز میتواند برای تأمین سرمایه موردنیـاز خود از آن استفاده کنـد، انتشار اوراق مشارکت است. به این ترتیب، شرکت خودروسازی با فروش این اوراق به سرمایهگذاران، منابع مالی مورد نیاز خود را از آنها تأمین کرده و سرمایهگذاران نیز در ازای این مشارکت، به نسبت سرمایـه خود در منافع حاصل از راهاندازی خط تولید جدیـد شریک خواهنـد شد.
مهمترین جذابیت اوراق مشارکت در مقایسه با سایر انواع اوراق بهادار مانند سهام، تضمین پرداخت سود است، به این معنـا که دارنده اوراق مشارکت اطمینان دارد که سود مشخص و تضمینشدهای را بهعنوان سود علیالحساب، در فواصل زمانـی معیـن، دریافت میکند. اما چه کسی، پرداخت حداقل سود را تضمین میکند؟
طبیعتا شرکت یا سازمان منتشرکننده این اوراق نمیتواند خودش، پرداخت سود اوراق را هم تضمین کند. در حال حاضـر، سود اغلب اوراق مشارکتی که در کشور منتشر میشود، توسط بانکها و موسسات مالی معتبر و یا دولت، تضمین میشود، بنابراین، خریدار این اوراق اطمینان دارد که در سررسیدهای مشخص، سود تعهدشده را دریافت میکنـد. در مورد اوراق مشارکت، باید به چند نکتـه توجه داشت:
1- همان طور که قبلا هم گفتیم، بین ریسک و بازده رابطه مستقیـم وجود دارد، بنابراین اوراق مشارکت، با توجه به اینکه بازدهی تضمین شده دارند و ریسکی را متوجه سرمایهگذار نمیکنند، بنابراین بازده مورد انتظار آنها هم در مقایسه با سایر انواع اوراق بهادار، کمتـر است.
2- سود تضمینشده اوراق مشارکت، به صورت علیالحساب به دارنده اوراق پرداخت میشود، به این معنا که پس از پایان پروژه و در سررسید نهایی، ناشر اوراق موظف است سود قطعی پروژه را محاسبه کرده و درصورتی که سود قطعی پروژه، بیشتر از سود علیالحساب پرداختی به خریداران اوراق باشد باشد، مابهالتفاوت را به آنها پرداخت نماید. البته، درصورتی که سود قطعی پروژه، از سود علیالحساب پرداختی کمتر باشد، جبران مابهالتفاوت برعهده ضامن اوراق مشارکت است و ضرر و زیانـی از این بابت، متوجه خریدار این اوراق نیست.
3- سود اوراق مشارکت، معاف از پرداخت مالیات است و این موضوع نیز یکی از جذابیتهای سرمایهگذاری در اوراق مشارکت محسوب میشود.
4- اوراق مشارکت، اغلب بینام منتشر شده و فردی که این اوراق را در اختیار دارد، مالک آن شناخته میشود، بنابراین باید از اوراق مشارکت نیز همانند اسکناس و بلکه بیشتر از آن، مراقبت کرد. البته، بانکها معمولا این امکان را برای خریداران اوراق مشارکت فراهم میکنند که بتوانند اوراق خریداری شده را نزد بانک، به امانت بگذارند تا از مواردی مانند سرقت، آتشسوزی و... در امان باشد.
5- سود اوراق مشارکت، در فواصل زمانی تعیین شده (مثلا یک ماهه یا سه ماهه) و ازطریق برگههایی که همراه اوراق مشارکت، به خریدار تحویل میشود، به وی پرداخت میشود. درصورتی که فرد اوراق مشارکت را نزد خود نگهداری کند، هنگام تحویل برگههای دریافت سود به بانک، باید اصل اوراق مشارکت را هم به همراه داشته باشند تا مالکیت فرد بر این اوراق، توسط بانک احراز شود. البته، همان طور که گفته شد، خریدار اوراق مشارکت میتواند اوراق خود را نزد بانک به امانت گذارده و با پرداخت کارمزد جزئی، از بانک بخواهد تا سود اوراق را در سررسیدهای تعیین شده، به صورت منظم به حسابش واریز نماید.
6- باتوجه به اینکه طرحهایی که برای تأمین مالی آنها، اوراق مشارکت منتشر میشود، معمولا طرحهای زمانبر هستند، بنابراین اوراق مشارکت نیز اغلب با سررسیدهای سه تا چهارساله منتشر میشوند. اما اگـر خریدار اوراق به هر دلیل، قبل از دوره سررسید به پول خود نیاز پیدا کرد، میتواند با مراجعه به یکی از شعب بانکی که اوراق را از آن خریداری کرده، ضمن تحویل اوراق مربوطه به بانک، اصل پول خود را دریافت نماید. طبیعتا سودهای دریافتی تا تاریخ تحویل اوراق به بانک نیز به عنوان سود دوره مشارکت، متعلق به فـرد میباشد. البته معمولا درصورت تسویه زودتر از موعد، بانکها نرخ سود قابل پرداخت به مشتری را اندکی کاهش داده (مثلا از 20 درصد به 19 درصد) و مابهالتفاوت نرخ جدید با نرخ پرداختی تا آن زمان را، از مشتری دریافت میکنند.
7- درصورتیکه اوراق مشارکت در بورس یا فرابورس نیز پذیرفته شده باشند، دارنده این اوراق میتواند برای فروش آنها قبل از سررسید، به یکی از شرکتهای کارگزاری بورس مراجعه کرده و براساس روشی که در برنامههای قبل توضیح دادیم، نسبت به فروش اوراق خود اقدام نماید. در این صورت، طبیعتـا اوراق مشارکت نیز همانند سهام، براساس قیمتی که در بورس برای آن متقاضی وجود داشتـه باشد، فروختـه خواهد شد و سود دارنده اوراق مشارکت نیز از بابت تسویه زودتر از موعد، کاهش نمییابد.
در پایان هم به این نکته اشاره کنم که در حال حاضر، علاوهبر شرکتهای فعال در بخش خصوصی، دولت و شهرداریها هم برای تأمین منابع مالی موردنیاز برای پروژههای عمرانی، زیربنایی و...، اقدام به انتشار اوراق مشارکت مینمایند.به گزارش عصر بانک دات آی آر ساخت خطوط جادهای و ریلی، سـد، تونل، نیروگاه، مجتمعهای اداری و مسکونی و...، نمونههایی از مواردی است که دولت و یا شهرداریها، برای تأمین مالی آنها اقدام به انتشار اوراق مشارکت میکنند و تبلیغات آنها هم در رسانهها، به وفور مشاهده میشود.
هر گونه کپی برداری از محتوا، تولیدات، شکل و سایر اجزای سایت صرفا با موافقت مکتوب مجاز می باشد
تماس با ما
×