04. مفاهیم پایه بورس
-
افزایش سرمایه از محل صرف سهام چیست؟
معمولا شرکتها با هدف تامین منابع مالی مورد نیاز خود برای اجرای طرحهای توسعه یا با هدف بهبود ساختار مالی خود، اقدام به انتشار سهام جدید میکنند. به این روش تامین مالی، اصطلاحا افزایش سرمایه گفته میشود.
افزایش سرمایه از محل صرف سهام، یکی از انواع روشهای افزایش سرمایه است. در این روش، شرکت سهام خود را با قیمتی بیش از قیمت اسمی در بازار به فروش میرساند. سپس مابه التفاوت را یا به حساب اندوخته شرکت منتقل میکند یا در ازای آن، به سهامداران خود، سهام جایزه تخصیص میدهد. -
افزایش سرمایه چیست؟هر گاه شرکت برای توسعة فعالیتهای خود به منابع مالی جدید نیاز داشته باشد، با پیشنهاد هیئت مدیره، سهامداران شرکت افزایش سرمایه را در جلسة مجمع عمومی فوقالعاده مورد بررسی و رأیگیری قرار میدهند تا سرمایة شرکت به میزان مورد نظر افزایش یابد.
-
افشای اطلاعات با اهمیت چیست؟
افشای اطلاعات با اهمیت در رابطه با یک شرکت، بر قیمت سهام آن و تصمیم سرمایهگذاران در خصوص خرید، فروش یا نگهداری آن تاثیرگذار است.
اطلاعات با اهمیت، به دو گروه الف و گروه ب تقسیم میشوند و اطلاعات گروه الف نسبت به گروه ب اهمیت بیشتری دارند. پس از افشای اطلاعات با اهمیت، معاملات نماد برای مدت مشخصی محدود میشود. با توجه به اینکه اطلاعات افشا شده در کدام گروه قرار میگیرد و در چه زمانی افشا شده است، مدت زمان توقف نماد متفاوت خواهد بود. زمان و چگونگی بازگشایی نماد نیز توسط ناظر بازار اعلام میشود. -
امیدنامه چیست؟
سندی که اهداف، نرخ بازده مورد انتظار، شرایط و نحوه تبدیل اوراق به سهام (در صورت لزوم) و سایر جزئیات مربوط به "طرح توسعه و نوسازی شرکت" را شرح میدهد و تصویری از آیندهي سرمایهگذاری برای تصمیمگیری در اختیار سرمایهگذاران (خریداران "اوراق مشارکت") قرار میدهد. این سند قبل از انتشار عمومی باید به تایید "امین"، "حسابرس" و "بورس" برسد.
هر صندوق سرمایهگذاری، یک اساسنامه و یک امیدنامه دارد. این دو سند که هر ساله در مجامع شرکت بهروز میشوند، حاوی اطلاعات متنوع و مهمی درباره آن صندوق هستند.امیدنامه، در حقیقت مکمل اساسنامه شرکت است با این تفاوت که در امیدنامه، جزئیات بیشتری نسبت به اساسنامه مورد بررسی قرار میگیرد.
مهمترین اطلاعات ارائه شده در امیدنامه شرکت عبارتاند از:- اهداف و استراتژیهای صندوق
- ریسک سرمایهگذاری در صندوق
- انواع واحدهای سرمایهگذاری و حقوق دارندگان آنها
- ارکان صندوق
- صدور و ابطال واحدهای سرمایهگذاری
- هزینههای سرمایهگذاری در صندوق
- اهداف و استراتژیهای صندوق
-
انتخاب بازرس و تعیین حقالزحمه وی با چه مرجعی است؟تعیین حقالزحمه و انتخاب بازرس بر عهده مجمع عمومی عادی است.
-
انتشار چیست؟
انتشار عبارت است از صدور اوراق بهادار برای عرضه عمومی .
-
انتقال قانونی چیست؟
انتقال اوراقبهاداری است که به موجب قوانین خاص و یا با حکم دادگاه صالحه به شخص دیگری صورت میگیرد.
-
انتقال قانونی چیست؟
انتقال اوراقبهاداری است که به موجب قوانین خاص و یا با حکم دادگاه صالحه به شخص دیگری صورت میگیرد.
-
انتقال قهری چیست؟
انتقال اوراق بهاداری است که با فوت دارندهي آن به وراث قانونی وی صورت میگیرد .
-
اندازه شرکت چیست؟
ارزش کل ریالی همه سهام منتشرشده یک شرکت در بازار بورس، اندازه شرکت گفته میشود. اندازه شرکت از طریق ضرب تعداد سهام یک شرکت در قیمت روز هر سهم محاسبه میشود. در جامعه سرمایه گذاری، از این معیار برای مقایسه شرکت ها با یکدیگر استفاده میشود.
توضیحاتی در مورد اندازه شرکت
اگر شرکتی ۳۵ میلیون سهم منتشر شده، هر کدام با ارزش بازار ۲۰۰ تومان داشته باشد، ارزش بازار شرکت ۷ میلیارد تومان خواهد بود (هر سهم ۲۰۰*۳۵۰۰۰۰۰۰)
اندازه ی شرکت یک عامل تعیین کننده ابتدایی برای تخصیص دارایی ها و پارامترهای مربوط به ریسک و بازده سهام و صندوق های سرمایه گذاری در سهام است.
اندازه شرکت در انگلیسی تحت عنوان Market Capitalization شناخته میشود که یک اصطلاح سرمایه گذاری است و نباید با Capitalization که معانی متعددی دارد، اشتباه گرفته شود.
سرمایه گذاری در سهام شرکت های کوچک، متوسط و بزرگ ویژگیهای خاص مربوط به خود را دارد که برای آشنایی با این موضوع میتوانید مقاله “کدام شرکت گزینه بهتری برای سرمایه گذاری است: بزرگ یا کوچک؟” را مطالعه کنید. برای گرفتن تصمیم سرمایه گذاری، شاید نیاز باشد تا شما ارزش بازار بعضی از سرمایه گذاری ها را در نظر بگیرید. لذا بهتر از مطالعات خود در این مورد را بیشتر کنید. -
اندازه قرارداد در معاملات آتی چیست؟
در قراردادهای آتی اندازه هر قرارداد توسط بورس تعیین می شودو سرمایه گذاران فقط می توانند مضرب های صحیحی از این مقدار را مورد معامله قرار دهند. به طور مثال در قراردادهای آتی سکه طلای بورس کالا، اندازه قرارداد 10 عدد سکه طلای بهارآزادی می باشد .
-
اندوخته قانونی چیست؟هیئت مدیرة هر شرکت مکلف است هر سال 5 درصد از سود خالص شرکت را با عنوان اندوختة قانونی ذخیره نماید. همین که اندوختة قانونی به 10 درصد کل سرمایه شرکت رسید، ذخیرهکردن آن اختیاری است.
-
اوراق اجاره چیست؟
اوراق اجاره، اوراق بهاداری بانام و قابل نقل و انتقال است که دارنده آن به صورت مشاع، مالک بخشی از دارایی است که منافع آن بر اساس قرارداد اجاره، به مصرف کننده یا بانی واگذار شده است. در واقع در اوراق اجاره، نهاد واسط دارایی را از فروشنده خریداری کرده و سپس آن را به بانی اجاره میدهد. مدت قرارداد اجاره نیز مشخص است و میتوان اجاره بها را در ابتدای دوره، انتهای دوره با سررسیدهای ماهانه، فصلی یا سالانه پرداخت کرد. اوراق اجاره به دو نوع اجاره به شرط تملیک و اجاره با اختیار فروش تقسیم میشود .
-
اوراق استصناع چیست؟
اوراق استصناع، اوراق بهادار بانام یا بینام قابل نقل و انتقالی است که دارنده آن مالک مشاع دارایی پایه قرارداد استصناع است. در واقع اوراق استصناع قراردادی است که به موجب آن یکی از طرفین قرارداد در مقابل مبلغی معین، ساخت و تحویل دارایی مشخصی را در زمان معینی در آینده متعهد میشود. در قرارداد استصناع معمولا کالای مورد نظر موجود نیست و سازنده در آینده آن را ساخته و تحویل میدهد. وجه قرارداد نیز معمولا به صورت یکجا در زمان قرارداد یا به صورت تدریجی تا زمان تحویل کالا یا حتی بعد از تحویل کالا پرداخت میگردد .
-
اوراق بهادار با درآمد ثابت چیست؟
اوراق بهادار با درآمد ثابت یا Fixed-Income Security نوعی سرمایه گذاری به حساب میآید که بازده ای آن به شکل پرداخت های ثابت دورهای و بازده نهایی اصل سرمایه در زمان سررسید است.بر خلاف اوراق بهادار با درآمد متغیر، جایی که در آن پرداخت ها بر اساس معیار مبنایی چون نرخ های سود کوتاه مدت تغییر مینماید، پرداخت های اوراق بــهادار با درآمــد ثابــت از قبل مشخص است و یک نرخ ثابـت دارد.
توضیحاتی در مورد اوراق بهادار با درآمد ثابت
مثالی از اوراق بهادار با درآمـد ثابـــت میتواند نرخ ثابت ۵ درصدی اوراق قــرضه باشد که در آن یک سرمایه گذاری ۱۰۰۰ دلاری به پرداخت سالانه ۵۰ دلار تا موعد سررسید، زمانی که سرمایه گذار ۱۰۰۰ دلار خود را پس خواهد گرفت، منجر میشود. این نوع از داراییها عموماً بازده کمتری ارائه میدهند زیرا ریسک کمی دارند و درآمد را تضمین مینمایند.
در اقتصاد اسلامی پرداخت سود ثابت به یک سرمایه گذاری ربا به حساب میآید و جایز نیست. به همین معمولاً تمامی اوراقی که درآمد ثابت دارند، نرخ سود علیالحساب تضمین شده ارائه میکنند و در تاریخ سررسید چنانچه شرکت ناشر اوراق، بتواند سود بالاتری از محل سرمایه جمع آوری شده به دست آورد، سرمایه گذاران را در بخشی از آن سود مطابق با قانون سهیم میکند و مابهالتفاوت سود پرداخت شده و سود نهایی را در تاریخ سررسید به دارندگان اوراق میپردازد. -
اوراق بهادار چیست؟هر نوع ورقه یا مستندی است که متضمن حقوق مالی قابل نقل و انتقال برای مالک عین و یا منفعت آن باشد.
-
اوراق بهادار چیست؟
هر نوع ورقه یا مستندی است که متضمن حقوق مالی قابل نقل و انتقال برای مالک عین و یا منفعت آن باشد. شورا، اوراق بهادار قابل معامله را تعیین و اعلام خواهد کرد. مفهوم ابزار مالی و اوراق بهادار در متن این قانون، معادل هم در نظر گرفته شده است . اوراق بهادار نوعی ابزار مالی است که یا موقعیت مالکیت فرد را در شرکت هایی که بهصورت عمومی در بورس معامله میشوند (سهام)، نشان میدهد، یا نشاندهنده نوعی رابطه طلب کاری از یک نهاد دولتی یا شرکت است (اوراق مشارکت) یا نماینده حقوق مالکیتی است که بهصورت اختیار خرید یا فروش نمایش داده میشود. درواقع اوراق بـهادار از هر نوع (سهام، اوراق قرضه و مشارکت یا اختیار معامله) که باشد، نوعی ارزش مالی را به نمایش میگذارد. شرکت یا نهادی که اوراق بهادار صادر میکند بهعنوان صادرکننده (توزیعکننده) شناخته میشود.
توضیحاتی در مورد اوراق بهادار
اوراق بـهادار معمولاً به دو قسمت بدهی و حقوق صاحبان سهام تقسیم میشوند. اوراق بدهی پولی را که وام گرفته شده نشان میدهد و باید طبق قوانینی که میزان پول وام گرفته شده، نرخ سود و تاریخ سررسید را معین میکند، بازپرداخت شود. اوراق بدهی شامل اوراق مشارکت (قرضه) دولتی و شرکتی، گواهی سپرده (CDs)، سهام ممتاز و اوراق بهادار وثیقه میشود.
اوراق بهادار مربوط به حقوق صاحبان سهام سود مالکیت در اختیار سهام داران شرکت سهامی را نشان میدهد. برخلاف دارندگان اوراق بدهی که عموماً فقط سود و ارزش اسمی دریافت میکنند، دارندگان سهام قادر هستند تا از سود سهام خود منفعت کسب کنند.
توضیح کلی اوراق بهادار
اوراق بهادار یکی از انواع داراییهای مالی هستند که در بازار خرید و فروش شده و برای دارنده آن حقوقی را ایجاد میکنند. در یک دستهبندی کلی، اوراق بهادار در سه دستهی اوراق بدهی، سهام (اوراق حقوق صاحبان سهام) و اوراق مشتقه قرار میگیرند.نهادی که اوراق بهادار را منتشر میکند، «ناشر اوراق» نامیده میشود. متداولترین نوع اوراق در دنیا، سهام شرکتها و نهادهاست . -
اوراق بیش ارزشیابی شده چیست؟
تعریف اوراق بیش ارزشیابی شده چیست؟
سهام یا اوراق بهاداری که در قیمت فعلی، چشمانداز درآمدها یا نسبت قیمت به درآمدش (P/E) توجیه نشده است اوراق بیش ارزشیابی شده گفته میشود و به همین علت انتظار کاهش قیمت آن میرود. ارزش گذاری اضافی ممکن است از یک خرید احساسی ناشی شود که باعث تورمی در قیمت بازار سهام میشود یا از زوالی در قدرت مالی یک شرکت نشأت گرفته باشد.
توضیحاتی در مورد اوراق بیش ارزشیابی شده
سرمایه گذاران احتمالی نمیخواهند تا پول زیادی برای سهام بدهند. چندعاملی که آنها ممکن است مد نظر داشته باشند، نسبت قیمت به درآمد (P/E) در مقایسه با شرکتهای مشابه و نسبت قیمت به رشد درآمد (PEG) است تا تعیین نمایند که سهام ارزش گذاری اضافه شده یا خیر. البته عوامل دیگری نیز وجود دارند که سرمایه گذاران باید به آن توجه داشته باشند. -
اوراق تسهیلات مسکن چیست؟
اوراق تسهیلات مسکن صادره توسط بانک مسکن (تسه) و اوراق تسهیلات مسکن صادره توسط بانک ملی (تملی) اوراقی هستند که مالک آنها میتواند تسهیلات مورد نیاز برای خرید، ساخت یا تعمیر مسکن را از بانک مربوطه دریافت کند. هر ورقه از این اوراق برای دریافت ۵۰۰ هزار تومان تسهیلات استفاده میشود. متقاضیان دریافت وام، باید پس از تشکیل پرونده و طی کردن فرآیند اداری آن نزد بانک مربوطه، به تعداد مورد نیاز از این اوراق خریداری کنند. خرید این اوراق از طریق سامانههای معاملاتی آنلاین مانند ایزی تریدر امکانپذیر است .
-
اوراق جدید ناشی از افزایش سرمایه شرکت را چگونه میتوان دریافت کرد؟برای اطلاع از نحوة دریافت اوراق جدید ناشی از افزایش سرمایه هر شرکت پذیرفته شده در بورس میتوان با قسمت اطلاعرسانی تالارهای معاملاتی و یا با امور سهام شرکت مربوطه ارتباط برقرار کرد.
-
اوراق خزانه اسلامی چیست؟
اوراق یا اسناد خزانه اسلامی، اوراق بهاداری است که دولت جمهوری اسلامی ایران برای تسویه بدهیهای خود به پیمانکاران و طلبکاران غیردولتی واگذار مینماید. این اوراق، بانام، دارای سررسید مشخص و قیمت اسمی معین است. این اسناد معمولاً بدون کوپن سود بوده و خریدار این اوراق از اختلاف قیمت بازاری و قیمت اسمی آن در سررسید سود میبرند. اوراق خزانه اسلامی ریسک نکول و ریسک عدم نقدشوندگی ندارند .
-
اوراق درآمد ثابت چیست؟
اوراق با درآمد ثابت یکی از انواع اوراق بهادار است که ناشر آن تعهد میدهد تا تاریخ سررسید اوراق و در دورههای زمانی معین، مقادیر ثابتی را به خریداران این اوراق پرداخت کند. همچنین در تاریخ سررسید اصل پول به خریداران اوراق بازگردانده میشود. این اوراق تقریبا بدون ریسک بوده و بازده آن کمتر از سهام و کمی بیشتر از سپردههای بانکی میباشند .
-
اوراق مرابحه تشکیل سرمایه شرکت های تجاری چیست؟
در این نوع از اوراق مرابحه، هدف تشکیل سرمایه، فعالیت تجاری مستمر است. بانی (شرکت تجاری) که نقش ناشر را نیز دارد، با انتشار و واگذاری اوراق مرابحه، وجوه نقدی مازاد افراد را جمعآوری کرده به وکالت از طرف آنان، کالاهای مورد نیاز دولت، سازمانهای دولتی، شرکتهای وابسته به دولت و بنگاههای اقتصادی بخش خصوصی و مصرفکنندگان را از تولیدکنندگان یا مراکز فروش به صورت نقد خریده، سپس با افزودن نرخ معینی به عنوان سود، به صورت نسیه به مصرفکنندگان نهایی میفروشد .
-
اوراق مرابحه چیست؟
اوراق مرابحه، اوراق بهادار با نام و قابل نقلوانتقالی است که نشاندهنده مالکیت مشاع دارنده آن در دارایی مالی (طلب) است که بر اساس قرارداد مرابحه حاصل شده است. با خرید اوراق مرابحه، در واقع رابطۀ وکیل و موکل میان ناشر و خریداران اوراق مرابحه برقرار میگردد. به این صورت که ناشر به وکالت از طرف خریداران اوراق، ملزم به خرید دارایی موضوع انتشار به صورت نقد و فروش اقساطی آن به بانی است. سپس وجوه دریافتی از بانی را طبق دستورالعمل مشخص به خریداران اوراق مرابحه پرداخت میکند.
-
اوراق مزارعه چیست؟
مزارعه در اصطلاح به معنای عقدی است که به سبب آن یکی از طرفین، زمینی را در اختیار دیگری قرار مىدهد تا در آن زراعت کند. منظور از اوراق مزارعه، سند مالکیت مشاع دارندگان اوراق بر تعدادی زمین معین است که جهت کشت و زرع واگذار شده است. تاریخ پرداخت سود اوراق مزارعه به دوره زراعی و میزان آن به عواملی چون حجم تولید و قیمت محصول وابسته است. بنابراین ناشر اوراق مزارعه گرچه میتواند بر حسب تجربه، دامنه سود انتظاری را تخمین بزند، اما سود واقعی در پایان سال مالی مشخص میشود .
-
اوراق مساقات چیست؟
مساقات در اصطلاح به معنای عقدی است که به سبب آن (مالک) باغی را در اختیار (باغبان) قرار میدهد تا وی روی آن باغ فعالیت باغداری کند. منظور از اوراق مساقات، سند مالکیت مشاع دارندگان اوراق بر تعدادی باغ معین است که جهت باغداری واگذار شده است. سود اوراق مساقات معمولا سالانه بوده و به عواملی چون میزان تولید و قیمت محصول بستگی دارد. بنابراین ناشر اوراق گرچه میتواند بر حسب تجربه، دامنه سود انتظاری را تخمین بزند، اما سود واقعی در پایان سال مالی مشخص میشود.
-
اوراق مشارکت بانک مرکزی چیست؟اوراق مشارکتی است که به منظور اجرای سیاستهای اقتصادی دولت توسط بانک مرکزی منتشر میشود و قابلیت بازخرید توسط بانک عامل را دارد. این دسته از اوراق در بورس اوراق بهادار قابل معامله نیست.
-
اوراق مشارکت شرکتهای پذیرفته شده در بورس چیست؟اوراق مشارکتی است که به منظور تأمین مالی توسط شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار منتشر میشود. این گونه اوراق در بورس اوراق بهادار قابل معامله است.
-
اوراق مشارکت قابل تبدیل به سهام چیست؟
آن گروه از (اوراق مشارکت) (ناشر) است که در سررسید نهایی و یا قبل از آن قابل تبدیل به سهام همان شرکت (ناشر) باشد.
-
اوراق مشارکت وزارتخانهها و شرکتهای دولتی چیست؟اوراق مشارکتی است که توسط وزارتخانهها و شرکتهای دولتی جهت تأمین مالی پروژههای عمرانی منتشر میشود و قابلیت بازخرید توسط بانک عامل را دارد. این نوع اوراق نیز در بورس معامله نمیشود.
-
اوراق مشارکت چیست؟اوراق بهاداری است که با مجوز سازمان بورس و اوراق بهادار برای تأمین بخشی از منابع مالی مورد نیاز طرحهای سودآور تولیدی و خدماتی صادر میشود.
-
اوراق مشارکت چیست؟
اوراق بهادار با نامی که با مجوز "بورس" به قیمت اسمی مشخص برای مدت معین جهت تامین بخشی از منابع مالی مورد نیاز طرحهای نوسازی و توسعه شرکتهای پذیرفته شده در "بورس" منتشر میشود.
اوراق مشارکت، اوراق بهاداری است که بیانگر مشارکت مالک آن اوراق در یک طرح است. در واقع شخص، سرمایه خود را به یک شرکت، کارخانه و نظایر آنها میسپارد تا بتواند طرح توسعه خود را اجرا و از محل منافع کسب شده سود سرمایهگذار را نیز پرداخت کند.اوراق مشارکت، اوراق بهادار معمولا با نامی است که با قیمت و مدت معین و برای تأمین بخشی از منابع مالی مورد نیاز طرحهای مورد نظر دولت، شهرداریها، شرکتهای بزرگ دولتی و خصوصی و تحت نظارت بانک مرکزی یا سازمان بورس، جهت تأمین مالی آنها منتشر شده و بازپرداخت آن توسط دولت یا بانکها تضمین میشود؛ اوراق مذکور از طریق عرضه عمومی به سرمایهگذاران واگذار میشود . -
اوراق مشتقه چیست؟
اوراق مشتقه نوعی اوراق بهادار با قیمتی هستند که ارزش آن به یک یا چند دارایی که از آن مشتق میشوند بستگی دارد. خود مشتقه قراردادی است مابین دو یا چند طرف بر اساس یک یا چند دارایی. ارزش مشتقه بهوسیله نوسانات دارایی مبنا تعیین میشود. رایجترین داراییهای مبنا عبارتاند از سهام، اوراق قرضه، کالاها، ارز، نرخ سود و شاخص های بازار . اوراق مشتقه یا به صورت بهطورکلی یا در بازار بورس و یا در بازارهای متشکل خارج از بورس معامله میشوند. اوراق مشتقه خارج از بورس بخش بزرگتری از مشتقه ها را تشکیل میدهند و قانونگذاری نشدهاند، درحالیکه مشتقه ها معامله شده در بورس استانداردسازی شدهاند. اوراق مشتقه معامله شده خارج از بورس معمولاً ریسک بیشتری نسبت به مشتقه های استاندارد دارند.
با توجه به محدودیتهایی که بازار بورس اوراق بهادار تهران دارد، اوراق مشتقه در اقتصاد ایران چندان رشد و توسعه نیافته است؛ بنابراین ما در مثالهایی که در ادامه ذکر میکنیم، از اعداد و ارقام و سهام خارجی استفاده میکنیم و در انتها توضیحاتی در مورد قراردادهای آتی در ایران ارائه میکنیم.
توضیحاتی در مورد اوراق مشتقه
اوراق مشتقه قبلاً به این دلیل مورد استفاده قرار میگرفتند تا نرخ ارز را برای مبادله کالاها به صورت بینالمللی تضمین و تثبیت نمایند. با توجه به اینکه ارز کشورهای مختلف ارزش گوناگونی داشتند، معامله گران بینالمللی به نظام حسابداری برای این تفاوتها نیاز پیدا کردند. امروز، مشتقه ها بر اساس انواع مختلفی از معاملات بنا شدهاند و استفادههای بیشتری نیز دارند. حتی مشتقه هایی بر پایه اطلاعات آب و هوایی مثل میزان باران یا تعداد روزهای بارانی یک منطقه خاص نیز وجود دارند.
چون اوراق مشتقه در شاخه اوراق بهادار جای میگیرد و شاخه مخصوصی ندارد، کمکم انواع مختلفی از مشتقه ها به وجود آمدند. همچنین، مشتقه ها دارای کاربردهای گوناگونی، بر اساس نوعشان هستند. انواع مشخصی از اوراق مشتقه را میتوان برای پوشش یا بیمه شدن در برابر ریسک یک دارایی به کار برد.
اوراق مشتقه همچنین میتوانند در سفته بازی برای شرطبندی قیمت های آینده یک دارایی یا دور زدن مسائل مربوط به نرخ مبادله نیز مورداستفاده قرار گیرند. به طور مثال، یک سرمایه گذار اروپایی که سهامی در یک شرکت آمریکایی میخرد (با استفاده از دلار آمریکا)، درحالیکه سهام را در اختیار دارد، در معرض ریسک نرخ مبادله قرار میگیرد. برای پوشش این ریسک، سرمایه گذار میتواند قراردادهای آتی ارزی را خریداری کند تا یک نرخ مبادله مشخص برای فروش سهام خود در آینده و تبدیل دلار به یورو را برای خود از قبل تثبیت کند. به علاوه، بسیاری از مشتقه ها اهرمهای قوی دارند.
انواع رایج اوراق
قرارداد آتی
قرارداد آتی (به انگلیسی: Futures contract) یکی از رایجترین انواع مشتقه ها است. قرارداد آتی توافقی است بین دو طرف برای فروش یک دارایی با یک قیمت از پیش توافق شده در زمان شخصی از آینده. شخصی ممکن است به صورت عمومی از قراردادهای آتی استفاده کند تا در طول یک بازه زمانی خاص، در برابر ریسکی مشخص، پوشش ایجاد نماید. به طور مثال، فرض کنید که در ۳۱ جولای ۲۰۱۵، دیانا صاحب ده هزار سهم شرکت وال مارت بوده باشد که در آن موقع ارزشی معادل ۷۳٫۵۸ دلار به ازای هر سهم داشت. او با ترس از اینکه ارزش سهامش کاهش خواهد یافت، تصمیم گرفت تا قرارداد آتی برای محافظت از ارزش سهامش ایجاد نماید. جری، یک سفته باز که افزایشی قیمت سهام وال مارت را پیشبینی کرده است، با دیانا بر سر یک قرارداد آتی به توافق میرسد. دیانا بیان میکند که در یک بازه یکساله، جری کل ده هزار سهم وال مارت دیانا را با ارزش کنونی ۷۳٫۵۸ دلار خریداری خواهد کرد.
قرارداد آتی ممکن است بهعنوان چیزی مثل شرطبندی بین دو طرف در نظر گرفته شود. اگر ارزش سهام دیانا کاهش یابد، سرمایه گذاری او محافظت شده است زیرا جری توافق کرده تا در روز پایانی قرارداد کل سهام را با ارزشی که در جولای ۲۰۱۵ داشتند، بخرد و اگر ارزش سهام افزایش یابد، جری ارزش بیشتری از سهام به دست میآورد چون قیمت جولای ۲۰۱۵ را در جولای ۲۰۱۶ پرداخت مینماید. یک سال بعد، ۳۱ جولای سر میرسد و وال مارت به ازای هر سهم ۷۱٫۹۸ دلار قیمت گذاری شده است. دیانا حالا از قرارداد آتی سود کرده است و مبلغ ۱٫۶۰ دلار به ازای هر سهم سود برده است که اگر فقط تا جولای ۲۰۱۶ صبر میکرد، این مبلغ گیرش نمیآمد. درحالیکه این رقم ممکن است خیلی زیاد نباشد، ولی وقتی ده هزار سهم را در نظر میگیریم، تفاوت ۱۶۰۰۰ دلاری آشکارتر میشود. از طرف دیگر، جری حدس ضعیفی داشته و مقدار زیادی ضرر کرد ه است.
پیمان آتی
پیمان آتی (به انگلیسی: Forward contracts) نوع مهم دیگری از اوراق مشتقه به شمار میرود که مشابه قرارداد آتی است، ولی تفاوت کلیدی آن در این است که برخلاف قرارداد آتی، پیمان آتی در بازار معامله نمیشوند، بلکه فقط به صورت قراردادی خارج از بورس و به صورت غیررسمی مورد معامله قرار میگیرد.
قرارداد سوآپ یا معاوضه
قرارداد سوآپ یا معاوضه (به انگلیسی: Swap) هم نوع مرسوم دیگری از مشتقه ها به شمار میرود. قرارداد سوآپ اغلب شامل یک مجموعه از جریانات نقدی است و درواقع حالت کلیتر پیمانهای آتی است که در آن بهجای یک پرداخت با مجموعه از پرداخت ها مواجه هستیم. این نوع قرارداد معمولاً در تغییر نوع وامها توسط افراد کاربرد دارند. برای مثال شخصی ممکن است از نرخ سود سوآپ استفاده کند تا از وام با نرخ سود متغیر به وام با نرخ سود ثابت و یا برعکس، تغییر وضعیت دهد. اگر شخصی دارای وام با نرخ سود متغیر تلاش میکرد تا امور مالی اضافی خود را ایمن نماید، قرض دهنده ممکن بود به خاطر مبهم بودن نرخ بهره متغیر در آینده و بر اساس توانایی شخص در بازپرداخت آن، از وام دادن به او سرباز زند، شاید به این خاطر که میترسد شخص نکول کرده و وام خود را پرداخت نکند. به همین دلیل، او باید به دنبال تغییر وضعیت از نرخ متغیر با شخص دیگری باشد که نرخ سود ثابت دارد. گرچه وام ها به نام شخص اصلی باقی خواهند ماند، ولی قرارداد برای هر شخص اجبار میکند که پرداخت وام دیگری بر اساس یک نرخ دوجانبه توافق شده صورت گیرد. ولی این کار میتواند پرمخاطره باشد، زیرا اگر یک طرف نکول کرده و یا ورشکسته شود، دیگری مجبور خواهد بود تا به وام اصلی خود بازگردد. قراردادهای سوآپ میتوانند با استفاده از نرخ های سود، ارز یا کالاها انجام گیرند.
قراردادهای اختیار معاملات
قراردادهای اختیار معاملات (به انگلیسی: Options) یک فرم رایج دیگر از مشتقه ها هستند. قرارداد اختیار معامله ازاینجهت مشابه قرارداد آتی بوده که توافقی است بین دو طرف که به یکی از آنها این فرصت را میدهد تا اوراق بهادار را از طرف دیگر و در یک قرارداد آتی از قبل مشخص شده، بخرد یا به وی بفروشد. ولی تفاوت کلیدی بین اختیار معامله و آتی این است که با یک اختیار، خریدار یا فروشنده متعهد نمیشود که معامله را انجام دهد، به همین خاطر نام «اختیار» بر آن نهادهاند. خود مبادله در نهایت، اختیاری است. درست مثل قراردادهای آتی، اختیارات ممکن است برای پوشش دادن سهام فروشنده در برابر کاهش قیمت، مورداستفاده قرار بگیرند و به خریدار فرصتی دهند تا از طریق سفته بازی، سود مالی به دست آورد. قرارداد اختیار میتواند به صورت قرارداد اختیار خرید یا فروش کوتاه یا بلندمدت باشد.
مشتقه اعتباری
مشتقه اعتباری (به انگلیسی: credit derivative) نوع دیگری از اوراق مشتقه است. این نوع از مشتقه، وامی است که به یک سفته باز با تخفیفی نسبت به ارزش حقیقی خود فروخته میشود. گرچه وام دهنده اصلی وام را با قیمت کمتری میفروشد و درنتیجه سود کمتری خواهد برد، در فروش وام، وام دهنده بیشتر سرمایه خود از وام را باز پس گرفته و میتواند از آن پول برای توزیع وام های جدید و پرسودتر بهره جوید. اگر به طور مثال یک قرض دهنده وامی توزیع کند و متعاقباً این فرصت را داشته باشد تا خود را با وامی پرسود تر درگیر نماید، وام دهنده ممکن است این تصمیم را بگیرد که وام اصلی را به سفته باز بفروشد تا بتواند منابع مالی وام پرسودتر را تأمین نماید. به این طریق، مشتقه های اعتباری به ازای ریسک کمتر و نقدینگی بیشتر بهره کمتری دریافت میکنند . اوراق بهادار با پشتوانه وامهای رهنی
اوراق بهادار با پشتوانه وامهای رهنی (به انگلیسی: mortgage-backed security) یکی دیگر از انواع مشتقه ها را تشکیل میدهند که یک شاخه وسیع از مشتقه ها هستند و به این وسیله که داراییهای پشتوانه مشتقه ها، وام های رهنی هستند، تعریف میشوند.
محدودیتهای اوراق مشتقه
همانطور که در بالا اشاره شد، مبحث مشتقه ها یک شاخه وسیع از اوراق بهادار است، پس استفاده از این اوراق در گرفتن تصمیمات مالی بسته به نوع مشتقه، متفاوت خواهد بود. به صورت عمومی، نکته کلیدی برای داشتن یک سرمایه گذاری ایمن این است که ریسک های مربوط به مشتقه را به طور کامل درک نمایید، مثل دارایی پایه یا مبنا، قیمت و تاریخ انقضا و شرایط قرارداد. استفاده از اوراق مشتقه فقط زمانی معقول است که سرمایه گذار از ریسک ها کاملاً آگاه بوده و تأثیر سرمایه گذاری در استراتژی پرتفوی خود را درک نماید.
مثالی از قرارداد آتی سکه در بورس اوراق بهادار تهران
فرض کنید در روز شنبه ۱۰ اسفند، سرمایه گذاری اقدام به خرید یک قرارداد آتی سکه به ارزش هر سکه ۹٫۰۸۰٫۰۰۰ ریال نمود و بابت این قرارداد ده سکه ای، مبلغ ۹٫۰۸۰٫۰۰۰ (معادل ۱۰% ارزش معامله) بهعنوان وجه تضمین بهحساب خود نزد بورس واریز کرد. اگر بهای سکه در روز ۲۱ اسفند، به عدد ۹٫۱۰۰٫۰۰۰ ریال افزایش یابد، با توجه به اینکه سرمایه گذار مبلغ ۲۰٫۰۰۰ ریال در هر سکه سود برده، اتاق پایاپای، از حساب تضمین فروشنده، ۲۰٫۰۰۰ ریال کسر کرده و بهحساب سرمایه گذار مورد مثال واریز میکند. حال اگر در روز دوشنبه، سکه به ناگهان به رقم ۹٫۰۵۰٫۰۰۰ ریال تنزل کند، با توجه به زیان ۵۰٫۰۰۰ ریالی نسبت به روز گذشته، بورس از حساب سرمایه گذار مورد مثال ۵۰٫۰۰۰ ریال به ازای هر سکه کسر و بهحساب فروشنده واریز میکند. این عمل بروز رسانی حسابها، روزانه تا پایان قرارداد ادامه مییابد.
درصورتیکه وجه تضمین هر یک از طرفین بر اثر همین بروز رسانی، آنقدر کاهش یابد که از حداقل تضمین اولیه مورد نظر بورس کمتر شود، در آن صورت جهت تصمیمگیری نسبت به نحوه ادامه قرارداد، برای سرمایه گذار اعلامیه صادر میشود. -
اوراق منفعت چیست؟
اوراق منفعت، سند مالی بهاداری است که بیانگر مالکیت دارندهی آن بر مقدار معین خدمات یا منافع آینده از یک دارایی بادوام است که در ازای پرداخت مبلغ معینی به وی منتقل شده است، مانند گواهی حق اقامت در یک هتل برای روزهایی معین. منظور از منفعت در واقع عواید مستمر حاصل از یک دارایی معین یا حق استفاده از خدماتی مشخص یا سایر حقوق قابل نقل و انتقال است. تفاوت اوراق منفعت با انواع دیگر اوراق صکوک در این است که اوراق منفعت به پشتوانه منافع دارایی است در حالی که سایر اوراق صکوک به پشتوانه خود دارایی هستند .
-
اوراق کم ارزشیابی شده چیست؟
اوراق بهادار مالی یا انواع دیگری از سرمایه گذاری ها که قیمت فروش آن زیر ارزش ذاتی و حقیقی سرمایه گذاری است، اوراق کم ارزشیابی شده گفته میشود. به عبارتی اوراقی که کمتر از ارزش واقعی تخمین و قیمت گذاری شده باشند، اوراق کم ارزشیابی شده گفته میشوند. سهامی که کم ارزش گذاری شده میتواند از طریق بررسی صورتحساب های مالی و تحلیل معیارهای بنیادی آن، مثل جریان نقدی، نسبت قیمت به درآمد و … مورد ارزیابی قرار گیرد تا ارزش ذاتی سهام موردنظر مشخص شود.
توضیحاتی در مورد اوراق کم ارزشیابی شده
خرید سهامی که کم ارزش گذاری شدهاند جزء کلیدی استراتژی ویرانگر سرمایه گذاری ارزش وارن بافت است؛ اما سرمایه گذاری ارزشی مصون از خطا و شکست نیست. هیچ تضمینی وجود ندارد که سهام کم ارزش گذاری شده موردتوجه واقع شود. هیچ راه درست یکتایی نیز در کار نیست تا بتوان ارزش ذاتی سهام را تعیین کرد، این فقط یک بازی حدس و گمان ساده است. -
اگر سرمایهگذاری من وضعیت قابل قبولی نداشت، چه کار میتوانم بکنم؟توجه داشته باشید که پیروی از یک برنامهی سرمایهگذاریِ غیرقابل انعطاف و ثابت در یک دورهی زمانی طولانی، همواره برای شما سودآور نخواهد بود. در برخی موارد، درصورت رضایتبخش نبودن عملکرد سرمایهگذاری، لازم است برنامهی سرمایهگذاری خود را تغییر دهید. البته به خاطر داشته باشید که هنگام تغییر برنامه، لازم است اصول اولیهی سرمایهگذاری را رعایت کنید.
-
ایستگاه معاملاتی چیست؟
پایانهي معاملاتی کارگزار است که با سامانهي معاملاتی بورس در ارتباط میباشد. هر "ایستگاه معاملاتی" با کدی مشخص میشود که به آن "کد ایستگاه معاملاتی" گویند. ایستگاههای معاملاتی هر کارگزار با کدهای جداگانه تعریف میشود .
-
بازار SME چیست؟
فرابورس ایران از بازارهای متعددی تشکیل شده است. بازار SME، یک از بازارهای فرابورس ایران است. SME در واقع از Small and Medium-sized Enterprises گرفته شده و به معنی شرکتهای کوچک و متوسط است. هدف از تشکیل بازار SME، جذب سرمایه گذاران خرد نیست. از همین رو، معامله در بازار SME، تابع قوانین و مقررات مربوط به خود است و تنها اشخاص حقوقی و حقیقی واجد شرایط، قادر به انجام معامله در این بازار هستند .
-
بازار آتی کالا چیست؟
بازار آتی کالا به عنوان یکی از انواع بازارهای مالی، بازاری برای خرید و فروش قراردادهای آتی کالاهای مشخص شده است. قرارداد آتی قراردادی است که در آن خریدار و فروشنده توافق میکنند که مقدار مشخصی از یک کالا که استانداردهای لازم برای آن تعیین شده است را در زمان مشخصی در آینده معامله کنند. زعفران، زیره و پسته، از جمله کالاهایی هستند قرارداد آتی آنها در بورس کالا معامله میشود .
-
بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس چیست؟
فرابورس ایران از بازارهای مختلفی تشکیل شده است. یکی از بازارهای فرابورس، بازار ابزارهای نوین مالی است. مطابق با دستورالعمل پذيرش، عرضه و نقل و انتقال اوراق بهادار در فرابورس ايران، کلیه ابزارهای مالی به جز سهام و حق تقدم خرید سهام که به تایید شورای عالی بورس رسیدهاند و بنا به اعلام آن، مشمول ثبت یا معاف از ثبت نزد سازمان بورس تشخیص داده شدهاند، قابل پذیرش در بازار ابزارهای نوین مالی است. انواع اوراق مشارکت، گواهی سرمایهگذاری و صکوک که ویژگیهای مشخصی دارند، در این بازار معامله میشود .
-
بازار اولیه چیست؟بازاری است که در آن اوراق بهاداری که یک ناشر اعم از یک شرکت یا دولت به منظور تأمین مالی خود برای اولین بار (برای عرضه به عموم) منتشر میکند، به فروش میرسد.
-
بازار اولیه چیست؟
به بازاری که در آن سهام شرکتها یا سایر اوراق بهادار برای اولین بار عرضه و فروخته میشود، بازار اولیه گفته میشود. در بازار اولیه، شرکتها بهطور مستقیم سرمایه مورد نیاز خود را از طریق فروش سهام به مردم تأمین میکنند که این کار در قالب پذیرهنویسی یا عرضه اولیه صورت میگیرد. در این بازار فروشنده اوراق همواره همان شرکتی است که سهامش در حال عرضه شدن است .
-
بازار بورس چیست؟
در پاسخ به این سوال که بورس چیست باید بگوییم که بورس یا بازار سهام، یک بازار سازماندهی شده است که با هدف خرید و فروش سهام یا هر نوع اوراق بهادار یا کالای دیگری شکل گرفته است. واژه «بورس» اشاره به منزل فردی هلندی به نام ون در بورس (Van der Burse) دارد که خریداران و فروشندگان در منزل او جمع میشدند و با یکدیگر معامله میکردند.
عملکرد اصلی تمامی بورس ها، نظیر بازار بورس سهام یا کالا، حصول اطمینان از یک معامله عادلانه و منظم، در کنار انتشار اطلاعات قیمت برای همه اوراق و دارایی های معاملهشده در بازار است. بازارهای بورس به شرکت ها، دولتها و سایر گروهها پلتفرم یا زیرساختی را ارائه میکنند که برای فروش اوراق بهادار به عموم سرمایه گذاران از آن بهره ببرند.
بازار بـورس ممکن است در یک مکان فیزیکی قرار داشته باشد که معامله گران یکدیگر را آنجا ملاقات کنند و دست به خریدوفروش بزنند یا معاملات بهصورت کاملاً الکترونیکی انجام میگیرد. «بازار سهام»، «بازار سرمایه» یا «بازار بورس» نامهایی است که بسته به موقعیت جغرافیایی به آن داده میشود. برای آشنایی بیشتر با این بازار ویدیو زیر را مشاهده کنید.
بازار بورس در جهان چه تاریخچه ای دارد؟
برای توضیح در خصوص تاریخچه پیدایش بورس در جهان بهتر است ابتدا به تاریخی پیدایش واژه بورس اشاره کنیم. به اعتقاد اغلب کارشناسان تاریخچه پیدایش واژه بورس باز میگردد. در آن زمان بازرگانان و کسبه شهر بروژ در بلژیک در میدانی به نام تر بورس در مقابل خانه اشرف زاده به نام واندر بورس جمع میشدند خرید و فروش می کرد به همین علت از آن تاریخ به بعد مکانهایی که مردم در آن خرید و فروش می کردند به بورس معروف شدند.
البته در آن زمان این مکانها نظم و انضباط خاصی نداشتند و همه افراد می توانستند بدون کمترین محدودیتی در آنجا فعالیت کنند. اما به مرور زمان نظم و انضباط خاصی در این مکانها حکم فرما شد به نحوی که که پس از مدتی فقط بازرگانان، صرافان و دلالان اجازه پیدا کردند که در این مکانها به خرید و فروش بپردازند. در گذر زمان تالارهای مسقف بورس شکل گرفتند و بازرگانان که تا پیش از این در هوای آزاد خرید و فروش می کردند برای خرید و فروش به این تالارها می رفتند و در بسیاری از منابع علمی و تاریخی، زمان آغاز به کار تالار های بورس مسقف را به عنوان تاریخ رسمی تاسیس بورس در دنیا معرفی می کنند. اگر چه همانطور که گفتیم، پیشینه آن به قبل از قرن پانزدهم میلادی باز می گردد.
نخستین دارایی هایی که در بازارهای بورس اولیه معامله میشد، چه بودند؟
برای پاسخ به این سوال ابتدا باید با مفهوم شرکتهای سهامی آشنا شویم. از زمانهای قدیم، بازرگانان همواره دنبال آن بودند تا احتمال زیان خور را کاهش دهند. شراکت بهترین راهی بود که می توانست ریسک کسب و کار آنها را کاهش دهد. چون با شریک شدن چندین فرد در یک کسب و کار سود و زیانهای احتمالی آن کاهش پیدا می کرد و بین همه شرکا تقسیم میشد. این تجربه به تدریج به تشکیل شرکتهای سهامی منجر شد. در این شرکتها هر یک از شرکا به نسبت سهمی که در شرکت داشت، در منافع یا ضررهای احتمالی شرکت سهیم میشد.
اولین شرکت سهامی با نام ماسکوی در سال ۱۵۵۳ میلادی با مشارکت عده ای از تجار در روسیه ایجاد شد. گسترش مبادلات تجاری در جهان نیاز به سرمایه های بیشتر و شرکای بیشتری داشت. لذا به مراکزی نیاز بود که بتواند بین دارندگان سرمایه و متقاضیان سرمایه ارتباط برقرار کند. این مراکز با نام بورس معروف شدند.
اولین های بازار بورس چه مکانها و شرکتهایی هستند؟
اولین بورس اوراق بهادار جهان، در اوایل قرن ۱۷ میلادی در شهر آمستردام هلند تشکیل شد و کمپانی هند شرقی اولین شرکتی بود که سهام خود را در آن عرضه کرد.
فعالیت های مرتبط با بورس لندن از اوایل قرن هجدهم میلادی و در قهوه خانه ها شروع شد. این فعالیتها در سال ۱۷۷۳ میلادی و با خرید ساختمان مستقل توسط معامله گران وارد فصل جدیدی شد. در نهایت در سوم مارس سال ۱۸۰۱ میلادی بورس لندن فعالیت خود را آغاز کرد.
اما تاریخجه بورس نیویورک به عنوان سومین بورس بزرگ با سایر بورسها متفاوت است. در ۱۷ می ۱۷۹۲، ۲۴ کارگزار بازار سهام در خیابان وال استریت نیویورک و زیر درخت چناری جمع شدند و توافق نامه ای را امضا کردند که به توافق نامه درخت چنار معروف شد. آنها در ۸ مارس ۱۸۱۷ با تنظیم اساسنامه ای شروع به کار بورس نیویورک را رسمیت بخشیدند.
به تدریج سایر کشورها نیز دارای بازار بورس شدند و امروز کمتر کشوری را می توان یافت که چنین بازاری را نداشته باشد.
بازار بورس در ایران چه تاریخچه ای دارد؟
مطالعات اولیه درباره تاسیس بورس در ایران، به سال ۱۳۱۵ شمسی بر میگردد. در این سال فردی بلژیکی به نام ران لوترفلد پس از انجام مطالعات گسترده درباره تاسیس بورس در ایران، اساسنامه داخلی بورس را تهیه و به مسئولان ایرانی ارائه کرد. اما با توجه به شرایط آن زمان و وقوع جنگ جهانی دوم، عملا موضوع بررسی و تاسیس یازار بورس در ایران حدود ۲۵ سال به تاخیر افتاد.
در سال ۱۳۴۱ کمیسیونی در وزارت بازرگانی و با حضور نمایندگان وزارت دارایی، بازرگانی و بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران تشکیل و موافقت نامه اولیه تاسیس بازار سهام در این کمیسیون تنظیم شد.
در اواخر همان سال هیئتی از بورس بروکسل به سرپرستی دبیرکل این بورس برای مشارکت در راه اندازی بورس ایران، به کشورمان دعوت شدند و بالاخره بعد از چهارسال در سال ۱۳۴۵ قانون تشکیل بورس اوراق بهادار در مجلس تصویب و برای اجرا از سوی وزارت اقتصاد به بانک مرکزی ابلاغ شد. حدود یکسال بعد، در ۱۵ یهمن ۱۳۴۶ بورس اوراق بهادار تهران با انجام چند معامله روی سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی که بزرگترین مجتمع واحدهای تولیدی و اقتصادی در آن تاریخ به شمار می رفت، به طور رسمی فعالیت خود را آعاز کرد.
یکی از مهمترین تحولات تاریخ بورس ایران، اجرای قانون جدیدی تخت عنوان قانون بازار اوراق بهادار در اول آذر سال ۱۳۸۴ بوده است که ضمن رفع برخی نارسایی هاو نواقص موجود در قانون اولیه، زمینه توسعه گسترده بورس در ایران را فراهم کرد. طبق این قانون بخش نظارتی و غملیاتی بورس از هم تفکیک شدند و سازمانی به نام سازمان بورس و اوراق بهادار، به عنوان نهاد نظارتی بورس تشکیل شد.
انواع بازارهای بورس در ایران چه نام دارند؟
تا به امروز، چهار بورس بزرگ کشور تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت میکنند:- بورس اوراق بهادار تهران: که در آن سهام شرکت ها و سایر اوراق بهادار مانند اوراق مشارکت خرید و فروش میشود.
- فرابورس ایران: که در آن هم سهام شرکتهایی که بنا به دلایلی موفق به پذیرش در بـورس اوراق بهادار تهران نمیشوند مورد معامله قرار می گیرد.
- بورس کالای ایران: که در آن انواع کالاها مانند محصولات پتروشیمی، فلزات، محصولات کشاورزی و … خرید و فروش میشود.
- بورس انرژی: که در آن حامل های انرژی از جمله برق، زغال سنگ و کک خرید و فروش میشود.
مشارکت در بازار بورس برای سرمایه گذاران چه مزایایی دارد؟
سرمایه گذاری در بازار سـهام مزایای متعددی برای سرمایه گذاران دارد. که در ادامه به این مزایا می پردازیم:
۱- کسب درآمد
یکی از اهداف اصلی هر فرد در سرمایه گذاری کسب سود و درآمد است. سرمایه گذاری در بازار سهام اگر به صورت صحیح و آگاهانه باشد از دو راه این هدف را تامین می کند: یکی دریافت سود نقدی و دیگری افزایش قیمت سهام.
۲- امنیت و شفافیت در سرمایه گذاری
یکی از مهمترین مزایای سرمایه گذاری در بورس، امنیت سرمایه گذاری و برخورداری از حمایت قانونی است. شرکتهایی که سهامشان در بورس خرید و فروش می شود موظفند اطلاعات مالی و عملکردی خود را به صورت مستمر در سامانه جامع اطلاعات ناشران منتشر کنند تا سرمایه گذاران با اطلاع و شناخت کافی نسبت به وضعیت یک شرکت درباره خرید یا فروش سهام آن تصمیم گیری کنند. در صورتیکه شرکت برخلاف قوانین و مقررات اطلاعات خود را منتشر نکند، اعضای هیئت مدیره شرکت مسئول خواهند بود و باید به مراجع قانونی پاسخگو باشند.
۳- حفظ سرمایه در برابر تورم
به طور معمول ارزش پول در طول زمان، کاهش می یابد و با توجه به تورم موجود در اقتصاد در صورتیکه افراد پس اندازهای خود را در جای مناسبی سرمایه گذاری نکنند، ارزش آن هر سال کمتر میشود و سالها بعد ارزش بسیار کمی خواهد داشت. در اینجا میتوانیم نگاهی به بازده بازارهای مالی مختلف طی بیست سال گذشته بیندازیم و ببینیم بازارهای مالی طی سالهای مختلف چه میزان بازده نصیب سرمایه گذاران خود کرده اند.
بازدهی سالانه هر یک از بازارهای مالی در مقایسه با بازار سهام در بازه زمانی ۱۳۷۹ تا ۱۳۹۷ به شرح جدول زیر است:
سال بانک و اوراق مشارکت سکه بهار ازادی املاک و زمین بورس و اوراق بهادار
۱۳۷۹ ۱۹% ۳-% ۳۲% ۶۳%
۱۳۸۰ ۱۷% ۴-% ۲۱% ۴۴%
۱۳۸۱ ۱۵% ۱۶% ۳۷% ۵۰%
۱۳۸۲ ۱۷% ۲۲% ۳۶% ۱۲۸%
۱۳۸۳ ۱۷% ۱۸% ۲۲% ۱۳%
۱۳۸۴ ۱۷% ۱۸% ۱۲% ۱۳-%
۱۳۸۵ ۱۵٫۵۰% ۳۵% ۱۳% ۱۵%
۱۳۸۶ ۱۵٫۵۰% ۲۰% ۵۳% ۱۷%
۱۳۸۷ ۱۸% ۲۷% ۴۳% ۱۰%-
۱۳۸۸ ۱۶% ۲۵% ۰% ۶۲%
۱۳۸۹ ۱۵٫۵۰% ۴۵% ۱۰% ۸۵%
۱۳۹۰ ۱۵٫۵۰% ۱۱۱% ۲۵% ۱۳%
۱۳۹۱ ۲۰% ۷۲% ۲۴% ۵۲%
۱۳۹۲ ۲۰% ۳۰%- ۱۳% ۱۰۸%
۱۳۹۳ ۲۰% ۱%- ۱۵-% ۲۱%-
۱۳۹۴ ۱۹% ۴% ۰% ۲۸%
۱۳۹۵ ۲۰% ۱۷.۵% ۵.۵% ۵.۵%-
۱۳۹۶ ۱۵% ۳۲% ۳۱% ۲۴%
۱۳۹۷ ۱۵% ۱۸۰% ۸۰% ۸۵%
حالا فرض کنید مبلغ یک میلیون تومان را در سال ۱۳۷۹ در هر یک از بازارهای اوراق مشاکت یا بانک، سکه طلا، املاک و زمین و بورس سرمایهگذاری کردهاید. میانگین بازدهی سالانه و ریسک شما در بازه زمانی ۱۳۷۹ الی ۱۳۹۷ در هر یک از این بازارها به شرح زیر خواهد بود:
بازار بازده ریسک
اوراق مشارکت و بانک ۱۷٫۲۰% نزدیک به صفر
سکه بهار آزادی ۲۵٫۰۷% کم
املاک و زمین شهری :۲۱٫۷۳% کم
بورس ۴۰٫۵۳% متوسط
تورم :۱۸٫۲۷% _
با مقایسه میانگین بازدهی بازار سهام و سایر بازارها در مقایسه با نرخ تورم، می بینید که بازار بورس و اوراق بهادار در مقایسه با رشد تورم از بازدهی مناسب برخوردار بوده و سود کسب شده در این بازار نسبت به تورم سود واقعی است. این در حالی است که مثلا در سرمایهگذاری در اوراق مشارکت با نرخ بازدهی ۱۷٫۲۰% با در نظر گرفتن نرخ تورم ۱۸٫۲۷%، سود واقعی منفی خواهد بود. با مقایسه میانگین بازدهی بازار بورس با میانگین بازدهی سایر بازارها، میبینیم که میانگین بازدهی بورس در سطح بالاتری قرار دارد.
۴- قابلیت نقدشوندگی خوب
یکی از ویژگی های یک دارایی مالی خوب، این است که قابلیت نقدشوندگی بالایی داشته باشد. یعنی بتوان آن را سریع فروخت و به پول نقد تبدیل کرد. برای هرکسی در طول زندگی ممکن است شرایطی پبش بیاید که نیاز به نقدکردن دارایی های خود پیدا کند. نقدکردن دارایی ها علاوه بر اینکه مشکلات خاص خود را دارد، تیازمند زمان است. برای مثال فروختن یک خانه ۱۰۰ متری یا یک ماشین در کمتر از چند دقیقه یا چند ساعت به قیمت مناسب تقریبا غیرممکن است. اما افرادی که با خرید سهام در بازار سرمایه گذاری می کنند، به طور معمول به محض تصمیم به فروش کافیست وارد حساب آنلاین خود شوند و تقاضای فروش خود را ثبت کنند. حتی در شرایط بحرانی نیز درصورتیکه سهام خود را در قیمتی کمی کمتر از قیمت بازار برای فروش عرضه کنید، در کوتاه ترین زمان ممکن سهم خود را به فروش خواهید رساند. به همین دلیل گفته میشود درجه نقدشوندگی اوراق بهادار نسبت به سایر دارایی ها و سرمایه گذاری ها بالاتر است.
۵- مشارکت در تصمیم گیری شرکتها
سهامداران شرکتها می توانند با حضور در مجامع و شرکت در رای گیری ها به نسبت تعداد سهام و سهمی که در شرکت دارد در تصمیم گیری های شرکت و نحوه اداره آن مشارکت کند. این افراد قادرند با حق رای خود در تعیین اعضای هیئت مدیره و طرحها و برنامه های جدید اظهار نظر کنند و در تعیین میزان پرداخت سود نقدی به سهامداران مشارکت کنند و نقش موثری را در اداره شرکت ایفا کنند.
مشارکت در بازار بورس برای شرکتها چه مزایایی دارد؟
عرضه سهام شرکتها در بورس، چهار مزیت اصلی برای آنها دارد که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت:
۱- امکان تامین آسان منابع مالی
شرکتها معمولا برای گسترش فعالیتهای خود به منابع مالی جدید نیاز دارند. این منابع مالی جدید معمولا یا از بانکها استقراض میشود یا از طریق عرضه سهام تامین میشود. تامین مالی از طریق استقراض مشکلات فراوانی دارد و هزینه های مستقیم و غیرمستقیم بسیاری را به شرکت تحمیل میکند و بازپرداخت وام ممکن است فشار سنگین و ریسک بالایی را به شرکت تحمیل کند. اما در روش عرضه سهام، کافی است شرکت در بورس پذیرش شود و از دید سرمایه گذاران عملکرد و آینده قابل قبولی داشته باشد. در این صورت مورد استقبال سرمایه گذاران بسیاری قرار میگیرد و خیلی زود و با کمترین هزینه منابع مالی مورد نیازش را تامین میکند.
۲- کشف قیمت سهام
شرکتهای تسهیل کننده بسیاری وجود دارند که در پروسه بورسی شدن شرکتها به آنها کمک میکنند تا شرکت به درستی ارزشگذاری شده و سهام آن به بازار عرضه شود.
۳- دریافت معافیت مالیاتی
براساس قانون همه شرکتهایی که در کشور فعالیت میکنند، بخشی از درآمد خود را به صورت مالیات به دولت می دهند. به دلیل نقش موثر بورس در رشد و رونق اقتصادی، قوانین و مقررات متنوعی برای تقویت بازار سهام در نظر گرفته شده است. یکی از این قوانین معافیت مالیاتی برای شرکتهای بورسی است. به این معنا که شرکتهایی که سهام آنها در بورس خرید و فروش میشود، مطابق قانون کمتر از سایر شرکتها مالیات پرداخت میکنند. لذا هزینه های آنها کاهش می یابد و سودشان بیشتر میشود.
۴- کسب اعتماد و شهرت عمومی
همه شرکتها اجازه عرضه سهامشان را در بورس ندارند. شرکتها بورسی معمولا از اعتبار بالایی برخوردارند. سابقه سودآوری خوبی دارند و حداقل سرمایه مشخصی دارند.چنین شرایطی باعث میشود تا عموم مردم به شرکتهای بورسی اعتماد بیشتری کنند. به علاوه چون شرکتهای بورسی در مقایسه با سایر شرکتها از شفافیت بالاتری برخوردارند نهادهای وام دهنده مثل بانک ها، این شرکتها را در اولویت اعطای تسهیلات قرار میدهند.
چگونه وارد بورس شویم و در بازار بورس سرمایه گذاری کنیم؟
خرید و فروش سهام و سایر انواع اوراق بهادار در بورس فقط از طریق کارگزاری ها انجام میشود، همانطور که شما برای نقل و انتقال پول به حساب دیگران باید به یک بانک مراجعه کنید برای خرید و فروش سهام نیز باید به یک کارگزاری مراجعه کنید تا کارگزاری ها امکان دسترسی شما را به سامانه معاملاتی فراهم کنند. قبل از مراجعه به کارگزاری ابتدا باید در سامانه جامع اطلاعات مشتریان یا سجام به آدرس sejam.ir ثبت نام و احراز هویت کنید. خوشبختانه امکان احراز هویت غیر حضوری هم در برخی اپلیکشنهای پرداخت میسر شده است و شما میتوانید از طریق این اپلیکشن ها اقدام به احراز هویت کنید. برای مثال اپلیکیشن سیگنال اولین اپلیکشن است که امکان احراز هویت غیرحضوری را در اپ خود فراهم کرد. بعد از احراز هویت در سامانه سجام لازم است به یک کارگزاری مراجعه کنید و با دسترسی به سامانه معاملات آنلاین میتوانید خرید و فروش خود را در بورس آغاز کنید و در بازار بورس سرمایه گذاری کنید.
تعداد شرکتها و تعداد سهامداران در بازار سهام چقدر است؟
طبق آمار و گزارشهای ارائه شده از سوی مسئولان سازمان بورس، تا پایان شهریور ماه ۱۳۹۸ سهام بیش از ۶۰۰ شرکت در بازار بورس و فرابورس پدیرش شده و مورد معامله قرار گرفته است. همچنین بیش از ۱۳ میلیون کد سهامدارای نیز به ایرانیان ارائه شده است.
توضیحاتی در مورد بازار سهام
ازنظر تاریخی افرادی بودند که بهمنظور خریدوفروش کالاها و سایر سرمایه گذاری ها و برای بحث بر سر معاملات خود در مکانهای مشخصی یکدیگر را ملاقات میکردند. در طول زمان، معامله گران سازمانیافتهتر شدند و پروسه خریدوفروش مدونتر شد که درنتیجه به توسعه بازارهایی مثل بازار سهام نیویورک (NYSE) انجامید.
بورسها در همه جای جهان وجود دارند، چند نمونه از معروفترین آنها بازار سهام نیویورک، نزدک و بازار سهام توکیو است. امروزه بسیاری از معاملات بازار سهام با پیشرفتهتر شدن بازار و قابلیت انجام معاملات عادلانه بدون حضور اعضا در سالن معاملات، بهصورت الکترونیکی انجام میشوند.
همه بازارهای سهام یک سری نیازها و قوانین خاص برای هر شرکتی که میخواهد سهام خود را عرضه کند در نظر میگیرند. بعضی از بازارها قوانین سخت گیرانه تری دارند، اما یکی از قوانین پایهای برای ورود شرکت ها به بازار سهام ارائه گزارشهای مالی منظم و گزارشهای درآمد حسابرسی شده است . - بورس اوراق بهادار تهران: که در آن سهام شرکت ها و سایر اوراق بهادار مانند اوراق مشارکت خرید و فروش میشود.
-
بازار ثانویه چیست؟در این بازار اوراق بهاداری که قبلاً منتشر گردیده و در دست دارندگان است مورد مبادله قرار میگیرد. نمونه متشکل این بازار بورس اوراق بهادار است که از طریق کارگزاران این وظیفه انجام میگیرد.
-
بازار ثانویه چیست؟
اوراق بهاداری که قبلا منتشر شده و در بازار اولیه فروخته شدهاند، در بازاری که به آن بازار ثانویه گفته میشود، مورد معامله قرار میگیرند. وجود بازار ثانویه به خریداران اوراق بهادار این اطمینان خاطر را میدهد که در صورت نیاز میتوانند اوراق بهادار خود را بفروشند و از وجه نقد حاصل از آن استفاده کنند. در این بازار، برخلاف بازار اولیه که تنها فروشنده، شرکت مربوطه بود و وجه حاصل از فروش به وی تعلق میگرفت، اوراق بهادار میان سایر سرمایهگذاران و معاملهگران بازار سرمایه مبادله میشود . بازار ثانویه بازاری است که سرمایه گذاران، اوراق بهادار یا سایر دارایی های مالی را به جای اینکه خودشان به طور مستقیم از شرکت های ناشر خریداری کنند، از سایر سرمایه گذارانی که قبلاً آنها را خریدهاند و حالا قصد فروششان را دارند، میخرند. بازارهای بورس، نظیر بورس اوراق بهادار تهران بازار ثانویه هستند.
در اقتصادهای توسعه یافته برای سایر انواع اوراق بهادار نیز بازار ثانویهای موجود است، برای مثال وقتیکه صندوق های سرمایه گذاری، بانک های سرمایه گذاری یا نهادهای بزرگ پولی و مالی وام های کلانی از وام دهندگان بزرگ خریداری میکنند. در هر معامله ای که در بازارهای ثانویه انجام میشود، پول نقد به جای اینکه مستقیم به حساب یک شرکت یا نهاد برود، به جیب سرمایه گذاران ریخته خواهد شد.
توضیحاتی در مورد بازار ثانویه
شرکت هایی که سهام آنها به تازگی عرضه عمومی اولیه شده است، وقتی به عنوان یک معامله در بازار اولیه در نظر گرفته میشود که سهام عرضه شده برای نخستین بار توسط سرمایه گذاران به صورت مستقیم از شرکت تأمین سرمایه ای که وظیفه پذیرهنویسی سهام را به عهده دارد، خریداری شود؛ بعدازآن هر سهمی در بازار ثانویه، بین سرمایه گذاران معامله خواهد شد. در بازار اولیه، اغلب قیمت ها از پیش تعیینشدهاند، درحالیکه در بازار ثانویه فقط عوامل پایهای اقتصادی مثل عرضه و تقاضا قیمت اوراق را تعیین میکنند. -
بازار خارج از بورس چیست؟بازاری غیرمتشکل و فاقد مکان فیزیکی واحد است که در قالب شبکة ارتباطی الکترونیکی یا غیرالکترونیکی به مبادلة اوراق بهادار میپردازد. معاملات در این بازار برپایة مذاکره و توافق صورت میگیرد.
-
بازار ساز بورس چیست؟
بازار ساز نوعی از شرکتهای کارگزاری – معامله گر بورسی است که ریسک نگهداشتن تعداد مشخصی از اوراق بهادار شرکتی بهخصوص را میپذیرد تا خریدوفروش اوراق بهادار در بازار تسهیل شود و نقدشوندگی آن بهبود پیدا کند. هر بازارساز از طریق ایجاد عرضه و تقاضا به تعداد مشخص و تضمین شدهای برای سهام مختلف به قیمت بازار با مشتریان و معامله گران عادی رقابت میکند. بهمحض اینکه سفارشی دریافت میشود، بازار ساز فوراً از موجودی سهام خود میفروشد و بهاینترتیب خریدوفروش عادی سهام در بازار و نقدشوندگی سهام را تضمین میکند. این پروسه در عرض فقط چند ثانیه اتفاق میافتد و خریداران و فروشندگان عادی، متوجه این اتفاقات نمیشوند.
توضیحاتی در مورد بازار ساز
بازار نزدک (NASDAQ) مثال بسیار خوبی از عملیات بازارسازان است. در این بازار بیش از ۵۰۰ شرکت عضو وجود دارند که بهعنوان بازار ساز عمل میکنند و کمک میکنند بازار مالی بهصورت کارا و مؤثر به کار خود ادامه دهد، چراکه بازارسازان مایل هستند تا هم قیمت پیشنهادی فروش و هم قیمت پیشنهادی خرید ارائه کنند و بازار را کاراتر کنند. -
بازار سرمایه چیست؟
بازار سرمایه بازاری برای خریدوفروش اوراق مالکیت و اوراق بدهی است. بازار سرمایه بین تأمینکنندگان سرمایه مثل سرمایه گذران حقیقی (خرد) و سرمایه گذاران حقوقی (نهادی) و متقاضیان سرمایه مثل شرکت ها، دولت یا اشخاص، کانالی ارتباطی ایجاد میکند. بازار سرمایه برای عملکرد اقتصاد حیاتی است، چراکه سرمایه جزئی ضروری برای تولید خروجی در اقتصاد است. بازار سرمایه شامل بازار اولیه، بازار ثانویه و بازار اوراق مشارکت میشود.
توضیحاتی در مورد بازار سرمایه
بازار سرمایه شاخه وسیعی از بازار است که فرآیند خریدوفروش ابزارهای مالی را تسهیل میکند. بهطور خاص دو شاخه از ابزارهای مالی وجود دارد که سرمایه در آنها دخیل است. اوراق مالکیت که اغلب با عنوان سهام و اوراق بدهی که اغلب با نام اوراق مشارکت (قرضه) شناخته میشود. بازار سرمایه محلی برای انتشار و فروش سهام و اوراق مشارکت برای زمانهایی عموماً بیشتر از یک سال است.
بازار سرمـایه توسط سازمان بورس و اوراق بهادر و دیگر قانون گذاران مالی نظارت میشود. گرچه بازار سرمایه که عموماً با نام بورس اوراق بهادار تهران شناخته میشود، در خیابان حافظ مستقر است؛ اما امروزه بیشتر معاملات بازار سرمایه از طریق سیستم الکترونیک کامپیوتری و اینترنتی صورت میگیرد.
غیر از تفاوت بین اوراق مالکیت و بدهی، بازار سرمایه به دو دسته از بازارها تقسیم میشود. نخستین دسته، بازار اولیه است. در بازار اولیه، سهام و اوراق مشارکت بهصورت مستقیم از شرکت ها به سرمایه گذاران و سایر شرکت ها و نهادها و اغلب تحت عنوان عرضه عمومی اولیه توزیع میشود. بازار اولیه این امکان را فراهم میکند تا شرکت ها بدون گرفتن وام از بانک، با عرضه سهام خود به عموم مردم، منابع مالی موردنیاز برای اجرای فعالیتهای خود را تأمین کنند.
بعد از عرضه عمومی اولیه در بازار اولیه، نوبت به بازار ثانویه میرسد تا سهام شرکت ها در این بازار دادوستد شود و سهامداران بتوانند با فروش سهام خود به پول نقد دست یابند و علاقهمندان هم با خرید سهام، مالک بخشی از شرکت شوند.
بازار سرمایه شرکتکنندگان متعددی دارند ازجمله سرمایه گذاران حقیقی، سرمایه گذاران حقوقی یا نهادی همچون بیمه ها و صندوق های سرمایه گذاری مشترک، شرکت ها، سازمان ها، بانک ها و مؤسسات مالی.دولت و شهرداریها اغلب برای تأمین مالی طرحهای خود اوراق مشارکت منتشر میکنند.تأمینکنندگان سرمایه عموماً میخواهند بیشترین بازده احتمالی را با کمترین ریسک ممکن داشته باشند، درحالیکه شرکت های متقاضی سرمایه مایلاند سرمایه خود را با کمترین هزینه ممکن افزایش دهند.
اندازه بازار سرمایه یک کشور بهصورت مستقیم به اندازه اقتصاد آن بستگی دارد. ایالات متحده آمریکا بهعنوان بزرگترین اقتصاد جهان، بزرگترین و عمیقترین بازارهای سرمایه جهان را در اختیار دارد. چون بازار سرمایه پول را از مردم که صاحبشان هستند به سازمان ها که برای سودآوری به آن نیاز دارند انتقال میدهند و برای یک عملکرد خوب در اقتصاد مدرن حیاتی هستند.
از طرف دیگر، چون بازار سـرمایه بهصورت گسترده به اقتصاد جهانی پیوند خورده است، میبینیم که نوسانی در یک گوشه جهان میتواند منجر به امواج عظیمی در گوشهای دیگر شود. نقص این پیوستگی در بحران مالی جهانی طی سالهای ۲۰۰۷ نا ۲۰۰۹ به بهترین نحو قابلنمایش است. دورهای که آغاز آن با سقوط بازارهای مالی ایالات متحده آمریکا آغاز شد و اثرات این بحران بهصورت جهانی در بازار سرمایه همه کشورها دیده شد.
تفکیک بازار سرمایه از بازار پول
مردم اغلب بازار سـرمایه را با بازار پول اشتباه میگیرند یا هر دو آنها را با هم تلفیق میکنند. این دو بازار از هم بسیار متمایز بوده و از چند منظر مهم با هم تفاوت دارند. بازار سرمایه از بازار پول از این نظر متمایز است که بهصورت منحصربهفرد برای سرمایه گذاری های میانمدت و بلندمدت یکساله یا بیشتر مورداستفاده قرار میگیرد. از طرف دیگر بازار پول اغلب به خریدوفروش ابزارهای مالی با سررسید کمتر از یک سال محدود میشود. بازار پول همچنین از ابزارهای مالی متفاوتی نسبت به بازار سرمایه بهره میجوید. درحالیکه بازار سرمایه از اوراق بهادار سهام و اوراق مشارکت استفاده میکند، بازار پول از سپرده ها، وام با وثیقه، حواله و برات بهره میجوید.
به خاطر تفاوت آشکار بین این دو نوع بازار، آنها اغلب بهروشهای متفاوتی مورداستفاده قرار میگیرند. بسته افق سرمایه گذاری، بازار سرمایه اغلب برای خرید دارایی هایی استفاده میشود که شرکت خریدار یا سرمایه گذار امیدوار است تا ارزش آن دارایی طی زمان افزایش یابد. همچنین برای فروش آن دسته از دارایی هایی به کار میرود که شرکت یا سرمایه گذار بهمحض اینکه فکر کند زمان درست آن فرارسیده است. شرکت ها اغلب از بازار سرمایه برای رشد دارایی های خود در بلندمدت بهره میگیرند.
از سوی دیگر بازار پول، اغلب برای مقادیر کوچک سرمایه یا بهعنوان محل اندوخته موقت سرمایه شرکت استفاده میشود. از طریق ارتباط منظم با بازار پول، شرکت ها و دولتها قادر هستند تا سطح مطلوبی از نقد شوندگی را بهطور منظم تأمین کنند. علاوه بر این، به خاطر طبیعت کوتاهمدت بازارهای پول، این بازار اغلب بهعنوان محل سرمایه گذاری امنتری نسبت به سرمایه گذاری در بازار سهام به شمار میآید. نظر به این حقیقت که افق زمانی طولانیتر عموماً به سرمایه گذاری در بازار سرمایه مربوط است، زمان بیشتری نیاز است تا سرمایه گذاران شاهد عملکرد مثبت یا منفی بازار سهام باشند. همینطور، اوراق مشارکت و سهام عموماً سرمایه گذاری های پر ریسک تری نسبت به ابزاری که در بازار پول معامله میشوند، هستند. -
بازار سهام چیست؟
بازاری که در آن سهام یا از طریق مبادله بازارهای منسجم و قانونمند (نظیر بورس) و یا در بازارهای خارج از بورس توزیع شده و مورد معامله قرار میگیرند، بازار سهام گفته میشود. این اصطلاح که با نام بازار بورس نیز شناخته میشود، یکی از حساسترین حوزههای اقتصاد بازار است زیرا بازار سهام به شرکت ها امکان دسترسی به سرمایه و سرمایه گذاران از طریق توزیع بخشی از مالکیت شرکت به همراه پتانسیلی برای محقق کردن درآمدها با پایه عملکرد آتی خود میبخشد.
توضیحاتی در مورد بازار سهام
بازار سهام نقطه تقاطع خریداران و فروشندههای سهام است. اوراق بهادار معامله شده در بازار سهام میتوانند به صورت عام که در بازار سهام لیست میشوند، بوده یا اینکه سهام شرکت های خصوصی باشند. اغلب، سهام شرکتهای خصوصی از طریق معامله گران انجام میگیرد که در حقیقت به این نوع بازارها، بازار خارج از بورس یا OTC گفته میشود. بازار خارج از بورس اصطلاحی برای معرفی بازاری غیر متشکل و غیررسمی است که در آن فروشندگان و خریداران گرد هم میآیند و سهام خود را به صورت مستقیم با یکدیگر مبادله میکنند.
بازار بورس اوراق بهادار
مکانی را که سهام شرکتها در آن مورد معامله قرار میگیرند بازار بورس اوراق بهادار میگویند. بازارهای بورس متعددی در سراسر جهان وجود دارند و میتوانند مکانهای فیزیکی و واقعی بوده یا اینکه مجازی باشند. نزدک آمریکا مثالی است از بازار بورس مجازی که در آن سهام شرکتها به صورت الکترونیکی و از طریق کامپیوتر معامله میشوند. بورس های اوراق بهادار الکترونیک اغلب دارای یک بازار ساز هستند. بازارساز یک شرکت کارگزاری است که برای تسهیل معامله سهام خاص آن را خریدوفروش مینماید. این کار با ریسکی برای شرکت همراه است ولی باعث میشود تا فرآیند مبادله برای یک سهام خاص، به شکل بهتری عمل نماید. بورس های الکترونیک روز به روز رایجتر میشوند و حالا بر مبادلات فیزیکی ترجیح دارند.
بازار سهام نیویورک (NYSE) در وال استریت، یک مثال معروف از بورس اوراق بهادار فیزیکی است؛ اما گزینه معامله آنلاین در این بازار نیز فراهم است تا بتوان آن را یک بازار دوگانه دانست. در یک بورس فیزیکی، سفارشها به شکل فریادهای بلند انجام میگیرند، روشی که یادآور همان چیزهایی است که در فیلمها از وال استریت میبینیم: معامله کنندگان فریاد میزنند و سیگنال هایی را برای انجام معاملات نمایش میدهند. معاملات مربوط به بازار بورس اوراق بهادار فیزیکی در تالار معامله انجام میشوند. محیط بورس های اوراق بهادار فیزیکی هنوز در اختیار انسان هاست، گرچه توابع و عملکردهای زیادی وجود دارند که بهوسیله کامپیوتر انجام میشوند. کارگزاران به خاطر سهامی که بر رویشان کار میکنند، کمیسیون دریافت مینمایند.
سهام بیشتر شرکت های بزرگ بورسی در چندین بازار بورس در سراسر جهان معامله میشود؛ اما شرکت هایی که در بورس، سهام دارند از کوچک تا بزرگ متفاوتاند و معامله گران هم شامل شرکت های بزرگ تا سرمایه گذاران فردی میشود. بیشتر خریداران و فروشندگان ترجیح میدهند تا در بورس های بزرگتر معامله کنند، جایی که در آن اختیارات و فرصتهای بیشتری نسبت به بورس های کوچکتر وجود دارد.
قدیمیترین بازار سهام موجود مربوط به بازار سهام آمستردام (AEX) است که در سده ۱۶۰۰ برای معامله سهام شرکت Dutch East India تأسیس شد و یکی از اولین شرکت هایی است که به سرمایه گذاران سهام خود را ارائه کرد. قبل از بازار بورس آمستردام، چندین کشور و شهر، نظام معاملاتی خاص خود را داشتند که بسیار شبیه بازارهای سهام عمل مینمود، ولی بورس آمستردام اولین بازار سهام رسمی به شکلی که ما میشناسیم بود. امروزه بازارهای سهام در بیشتر کشورهای توسعه یافته و درحالتوسعه وجود دارند.
معامله در بازار سهام
در بازار سهام، سرمایه گذاران با ارائه یک قیمت خاص، پیشنهاد خود را ارائه میدهند و فروشندگان هم خواهان قیمت مشخصی میباشند. وقتی این دو قیمت ها با هم تطبیق مییابند، فروش اتفاق میفتند، اولین سرمایه گذاری که بهترین پیشنهاد را ارائه میدهد، اولین شخصی خواهد بود که سهام را از آن خود مینماید. وقتی یک خریدار حاضر است هر قیمتی برای سهام بدهد، او در حال خرید به قیمت بازار است. به طور مشابه، زمانی که فروشندهای هر قیمت برای سهام را میپذیرد، او با قیمت بازار سهام خود را میفروشد.
شرکت ها به این خاطر سهام میفروشند تا برای رشد کسبوکارشان سرمایه جمع کنند. وقتی یک شرکت سهام خود را در بازار ارائه میکند، به این معنی است که سهام شرکت به صورت عمومی در بازار سهام معامله میشود و هر سهم به منزله بخشی از مالکیت شرکت به شمار میرود. این کار برای سرمایه گذاران جذاب است و وقتیکه یک شرکت عملکرد خوبی دارد، سرمایه گذاران آن با افزایش ارزش سهامشان پاداش میگیرند؛ اما ریسک زمانی به وجود میآید که شرکت عملکرد خوبی نداشته و ارزش سهامش کاهش مییابد. سهام شرکتها معمولاً به آسانی و به سرعت خریدوفروش میشوند و فعالیتهای مثبت و منفی حول سهام شرکت بر ارزش آن تأثیر میگذارد. به طور مثال، زمانی که تقاضای زیادی برای سرمایه گذاری در شرکت وجود دارد، قیمت سهام افزایش خواهد یافت و زمانی که سرمایه گذاران زیادی میخواهند تا سهامشان را بفروشند، ارزش پایین میرود.
بازار سهام به دو بخش اصلی تقسیم شود: بازار اولیه و بازار ثانویه. بازار اولیه جایی است که در آن اوراق بهادار شرکتها برای اولین بار به بازار عرضه میشود و سهام و اوراق قرضه به صورت مستقیم از شرکت توزیع میشوند. هر معامله متعاقب آن در بازار ثانویه رخ میدهد که در آن پولهای حاصل از سهام به حساب سرمایه گذاران میرود و نه خود شرکت.
قیمت سهام چه معنایی برای اقتصاد دارند
بهطورکلی، افزایش قیمت سهام برای شرکت ها در یک کشور خاص، نشانگر سلامت و رشد بازار است. از طرف دیگر، سقوط در روند قیمتها ممکن است به منزله ضعف اصول بنیادی اقتصاد یک کشور باشد. این بدان خاطر است که افزایش قیمت نشان میدهد که بسیاری از خریداران پول خود را در سلامت و رشد آینده اقتصاد، به عنوان یک کل، سرمایه گذاری میکنند.
در زمان بحرانهای اقتصادی افراد ترجیح میدهند پول خود را به دارایی های فیزیکی نظیر طلا یا مسکن تبدیل کنند و علاقهای به سرمایه گذاری در بورس یا سپرده گذاری در بانک ندارند. برعکس در زمان رونق اقتصادی افراد بسیاری به سمت بازار سهام تمایل دارند تا با سرمایه گذاری در سهام شرکتها، سهمی از سفره پرنعمت بورس نصیب خود کنند. -
بازار پایه چیست؟
بازار پایه از جمله بازارهای فرابورس ایران است. شرکتهایی که نزد سازمان بورس ثبت شدهاند، اما شرایط پذیرش در بازارهای بورس یا تابلوهای اصلی فرابورس را ندارند، در بازار پایه درج میشوند. بازار پایه خود براساس وضعیت ریسک سرمایهگذاری به سه تابلوی زرد، نارنجی و قرمز تقسیم میشود. تفاوت معاملات نمادهای تابلوهای مختلف بازار پایه، دامنه نوسان آنهاست. در حال حاضر، دامنه نوسان نمادهای تابلوی پایه زرد، نارنجی و قرمز به ترتیب ۳ ، ۲ و ۱ درصد است .