- اطلاعات اولیه
این کانی از بخارات فلوئور داری تشکیل می‌شود که در طی مراحل پایای انجماد سنگهای آذرین سیلیسی بیرون رانده شده‌اند. توپاز در گدازه‌های ریولیتی و در گرانیتها یافت می‌شود. به علاوه کانی مشخص پگماتیتها ، بویژه در انواع قلع‌دار است. ریگهای صیقلی شده آن در ماسه‌های رودخانه‌ای بعضی نقاط دیده می‌شود.
مکانهای مهم پیدایش توپاز در اتحاد جماهیر شوروی سابق در ناحیه نرشیسنگ سیبری و مورسینسک واقع در رشته کوههای اورال قرار دارد و در ایالات اومی و مینو ژاپن و نیز در سان لوئیس پوتوسی مکزیک یافت می‌شود. از سالها پیش برزیل منبع اصلی توپاز زرد رنگ بوده است. در سال 1940 چند بلور بزرگ کاملا شکل‌دار توپاز بیرنگ از این محل بدست آمد که وزن بزرگترین آنها 596 پاوند بود.
- خواص فیزیکی
در مقیاس Mohs سختی آن 8 است چگالی آن حدود 3.4 تا 3.6 است. و جلای شیشه‌ای دارد و به رنگ زرد ، صورتی ، زرد روشن ، مایل به آبی ، سبز و بیرنگ دیده می‌شود. یک کانی شفاف تا میله شفاف است.
- ترکیب شیمیایی
در ترکیب AL2SiO4(F،OH)2 میزان اکسید آلومینیوم 56.6 درصد ، اکسید سیلیسیم 33.4 درصد و آب 10 درصد است. در این ترکیب یون فلوئور (F) به مقدار زیاد ، حداکثر تا 20.7 درصد جایگزین یون هیدروکسیل (OH) می‌شود.
- ساختمان توپاز
ساختمان توپاز زنجیری از هشت وجهیهای ALO4F2 که در راستای موازی با محور C به چهار وجهیهای مستقل SiO4 می‌پیوندند. رخ کامل در توپاز حاصل شکسته شدن پیوندهای Al - F , Al - O است در حالی که پیوندهای Si - O کاملا یکدست و بدون شکست هستند.
- وجوه مشخصه
این کانی بوسیله شکل ، رخ قاعده‌ای ، سختی 8 و چگالی زیاد آن قابل شناسایی است. شعله فوتک بر آن بی‌اثر است و در اسیدها نامحلول می‌باشد. پودر آن با محلول نیترات کبالت به رنگ آبی در می‌آید. (بخاطر وجود آلومینیوم)
توپاز (Topaz):آلومینیوم AL2SiO4(F ، OH)2
- سیستم تبلور: ارترومبیک
- رده بندی:سیلیکات
- رخ:کامل - مطابق با سطح
- جلا :شیشه‌ای
- شکستگی :صدفی - نامنظم
- شفافیت:شفاف - نیمه شفاف
- اشکال ظاهری :بلوری - آگرگات دانه‌ای - شعاعی (نوع پیکنیت) - آغشته - قلوه سنگی
- ژیزمان :تقریباََ کمیاب ; آلمان ، چک و اسلواکی ، ایرلند شمالی ، روسیه ، نروژ ،مکزیک ، نامیبیا ، ژاپن ، برزیل ، سری لانکا ، امریکا ، نیجریه و مون کلی
- خواص شیمیایی :
به آهستگی در اسید سولفوریک گرم حل می‌شود. ذوب نمی‌شود.
- ترکیب شیمیایی :AL2O3 = 55.4% ، SiO2 = 32.6% ، F = 20.7% ، Fe3+ ، Mg ، Cr ، Ti
- رنگ کانی :بی رنگ - زرد - زرد طلائی - صورتی - متمایل به آبی - متمایل به سبز و قهوه‌ای
- اثر خط:سفید رنگ
- تشابه کانی شناسی:برازلیانیت - بریل – فناسیت
- پاراژنز:فلوئوریت ، کوارتز ، کاسیتریت ، تورمالین
- منشأ تشکیل:پنوماتولیتی - پگماتیتی - هیدرو ترمال - دگرگونی – آبرفتها
- شکل بلورها :منشوری - شیار دار
- کاربرد :مواد نسوز - سنگ ظریف برای تزئینات
- محل پیدایش :آمریکا
- سایر مشخصات:دارای لومینسانس زرد طلائی - کرم - سبز . به آهستگی در اسید سولفوریک گرم حل می‌شود.ذوب نمی‌شود. کانیهای شبیه آن برازلیانیت ، بریل و فناسیت می‌باشد.
وجه تسمیه: از نام جزیره Topasosدر دریای سرخ گرفته شده است
- موارد استفاده
به عنوان جواهر و غالبا با نام توپاز گرانبها به فروش می‌رسد. کوارتز سیترین که به توپاز معروف است با همین نام شناخته می‌شود.
