درک نقش ضامن
ضامن معمولاً فردی بالای ۱۸ سال است که در همان کشوری زندگی می‌کند که قرارداد مالی در آن بسته شده است. این افراد معمولاً دارای سابقه اعتباری بسیار خوب و درآمد کافی هستند، به‌طوری که در صورت ناتوانی وام‌گیرنده از پرداخت، بتوانند اقساط وام را پوشش دهند. در چنین شرایطی، دارایی‌های ضامن ممکن است توسط وام‌دهنده توقیف شود. همچنین اگر وام‌گیرنده مرتب اقساط خود را با تأخیر پرداخت کند، ضامن ممکن است مجبور به پرداخت جریمه‌های دیرکرد یا سود اضافی شود.
انواع ضامن
ضامن‌ها در موقعیت‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ از کمک به افرادی با سابقه اعتباری ضعیف گرفته تا افرادی که درآمد آن‌ها برای دریافت وام کافی نیست. البته ضامن همیشه موظف به پوشش کل مبلغ تعهد مالی نیست و بسته به نوع توافق، ممکن است فقط بخشی از مبلغ را ضمانت کند. در ادامه، به برخی موقعیت‌هایی که نیاز به ضامن دارند و همچنین انواع ضامن در این شرایط اشاره شده است.
ضامن به‌عنوان تأییدکننده
علاوه بر وثیقه‌گذاری دارایی برای ضمانت وام، گاهی ضامن می‌تواند در زمینه‌هایی مانند استخدام یا دریافت گذرنامه نیز ایفای نقش کند. در این موقعیت‌ها، ضامن تأیید می‌کند که شخص متقاضی را از نزدیک می‌شناسد و با بررسی مدارک شناسایی دارای عکس، هویت او را تأیید می‌کند.
ضمانت محدود و نامحدود
براساس مفاد قرارداد وام، ضامن می‌تواند محدود یا نامحدود باشد؛ هم از نظر مدت‌زمان تعهد و هم از نظر میزان مسئولیت مالی.
به‌عنوان مثال، ضامن محدود ممکن است فقط تا یک بازه زمانی خاص مسئول بازپرداخت وام باشد. پس از آن، کل مسئولیت به عهده وام‌گیرنده گذاشته می‌شود و در صورت نکول، تنها خود او پاسخگو خواهد بود.
همچنین ممکن است ضامن محدود تنها مسئول درصدی مشخص از وام باشد که به آن «مبلغ جریمه‌ای» (penal sum) گفته می‌شود. در مقابل، ضامن نامحدود مسئول بازپرداخت کل مبلغ وام در تمام مدت قرارداد خواهد بود.
کاربردهای دیگر برای ضامن
نیاز به ضامن تنها مختص افرادی با اعتبار مالی ضعیف نیست. برای مثال، بسیاری از صاحب‌خانه‌ها هنگام عقد قرارداد اجاره با مستأجران تازه‌وارد، به‌ویژه دانشجویان، از آن‌ها می‌خواهند که یک ضامن معرفی کنند. در چنین شرایطی، والدین اغلب به‌عنوان ضامن وارد عمل می‌شوند تا در صورت عدم پرداخت اجاره یا ترک زودهنگام محل، مسئولیت پرداخت به صاحب‌خانه را بر عهده بگیرند.
تفاوت ضامن با هم‌امضا
ضامن با هم‌امضا تفاوت اساسی دارد. هم‌امضا کسی است که به‌طور مشترک دارایی خریداری‌شده را در مالکیت دارد و نامش در اسناد رسمی وام یا دارایی ثبت می‌شود. این نوع قرارداد معمولاً زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که درآمد وام‌گیرنده کمتر از حداقل موردنیاز وام‌دهنده باشد. در مقابل، ضامن تنها زمانی وارد عمل می‌شود که وام‌گیرنده اعتبار مالی کافی ندارد، اما درآمد او مناسب است.
هم‌امضا در مالکیت دارایی شریک است، اما ضامن هیچ حق مالکیتی نسبت به دارایی خریداری‌شده ندارد.
با این حال، اگر وام‌گیرنده بتواند نشان دهد که قصور در پرداخت ناشی از تقصیر شخص ثالثی بوده، ضامن می‌تواند از حقی به نام «جانشینی حقوق» (subrogation) استفاده کند و خسارت واردشده را از شخص مقصر مطالبه کند.
برای نمونه، در قرارداد اجاره، هم‌امضا از همان روز اول مسئول پرداخت اجاره است، اما ضامن فقط زمانی وارد عمل می‌شود که مستأجر پرداخت را انجام ندهد. این مسئله در مورد انواع وام نیز صادق است؛ ضامن تنها در صورت نکول مطلع می‌شود، نه قبل از آن.
نکته مهم: در صورت نکول وام‌گیرنده، سابقه اعتباری ضامن نیز آسیب می‌بیند. این موضوع می‌تواند توانایی ضامن برای دریافت وام یا خدمات مالی دیگر در آینده را محدود کند.
در اصل، هم‌امضا مسئولیت مالی بیشتری نسبت به ضامن دارد؛ زیرا هم‌امضا از همان ابتدای قرارداد در برابر تمام تعهدات مالی مسئول است، در حالی که ضامن فقط زمانی مسئولیت پیدا می‌کند که فرد اصلی قرارداد نتواند به تعهدات خود عمل کند.
مزایا و معایب داشتن ضامن
در قراردادهایی که ضامن وجود دارد، معمولاً مزایا برای شخص اصلی قرارداد است، در حالی که معایب بیشتر متوجه ضامن خواهد بود. داشتن ضامن باعث می‌شود شانس تأیید وام یا قرارداد بسیار بیشتر و سریع‌تر شود. اغلب، این شرایط به دریافت مبلغ وام بالاتر یا نرخ بهره بهتر هم منجر می‌شود. البته باید توجه داشت که معمولاً وام‌هایی که ضامن دارند، نرخ بهره بالاتری هم دارند.
نکته: در قراردادهای اجاره، یکی از روش‌های پرهیز از نیاز به ضامن این است که چند ماه اجاره را به‌صورت پیش‌پرداخت پرداخت کنید—البته اگر توان مالی آن را دارید.
معایب برای ضامن
در صورتی که فردی که شما ضامن او شده‌اید نتواند اقساط یا تعهدات مالی خود را پرداخت کند، شما به‌طور کامل مسئول پرداخت آن مبلغ خواهید بود. حتی اگر خودتان توانایی مالی لازم را نداشته باشید، باز هم از نظر قانونی مسئول پرداخت هستید. این موضوع می‌تواند باعث افت امتیاز اعتباری شما شود و حتی ممکن است اقدامات قانونی علیه شما صورت گیرد. علاوه بر این، اگر ضامن یک وام شوید، توانایی شما برای دریافت وام‌های جدید کاهش پیدا می‌کند، زیرا از نظر اعتباری به یک تعهد مالی موجود وابسته شده‌اید.
مزایا
-
کمک می‌کند فرد وام‌گیرنده راحت‌تر و سریع‌تر وام بگیرد یا خانه اجاره کند
-
امکان دریافت وام با مبلغ بالاتر را فراهم می‌کند
-
می‌تواند به بهبود سابقه اعتباری وام‌گیرنده کمک کند
معایب
-
ضامن ممکن است مسئول پرداخت بدهی باقی‌مانده شود
-
امتیاز اعتباری ضامن می‌تواند آسیب ببیند
-
توانایی ضامن برای گرفتن وام جدید برای مصارف دیگر محدود می‌شود
آیا ضامن همان هم‌امضا است؟
اگرچه این دو اصطلاح گاهی به‌جای هم به کار می‌روند، اما تفاوت‌های مهمی دارند. هم‌امضا از همان ابتدا مسئولیتی برابر با وام‌گیرنده دارد، مالک بخشی از دارایی خریداری‌شده محسوب می‌شود و موظف به پرداخت اقساط از همان روز اول قرارداد است. اما ضامن تنها زمانی وارد عمل می‌شود که وام‌گیرنده از پرداخت اقساط ناتوان شود و پس از آن توسط وام‌دهنده مطلع گردد. بنابراین، هم‌امضا نسبت به ضامن مسئولیت مالی بیشتری دارد.
آیا پدر یا مادر می‌توانند ضامن شوند؟
بله، پدر یا مادر معمولاً برای فرزند خود (به‌ویژه هنگام اجاره اولین خانه) نقش ضامن را ایفا می‌کنند؛ زیرا فرزندان در سنین پایین معمولاً درآمد کافی برای اثبات توان مالی ندارند.
چگونه می‌توان واجد شرایط ضامن شدن بود؟
هر قرارداد یا وام‌دهنده شرایط خاص خود را برای پذیرش ضامن دارد. ولی در حالت کلی، ضامن باید امتیاز اعتباری بالا داشته باشد و در گزارش اعتباری‌اش مشکلی وجود نداشته باشد. همچنین باید درآمد کافی داشته باشد؛ معمولاً چند برابر اقساط ماهانه یا سالانه وام.
برای ضامن شدن چقدر باید درآمد داشت؟
رقم مشخص و ثابتی وجود ندارد، بلکه میزان درآمد مورد نیاز به مبلغ وام یا اجاره‌بها بستگی دارد. در قراردادهای اجاره، صاحب‌خانه‌ها معمولاً انتظار دارند ضامن درآمد سالانه‌ای برابر با ۴۰ برابر اجاره ماهانه داشته باشد.
اگر ضامن نتواند پرداخت کند، چه می‌شود؟
اگر ضامن نتواند بدهی را پرداخت کند، هم ضامن و هم وام‌گیرنده (یا مستأجر) در برابر تعهد مالی مسئول خواهند بود. در این شرایط، وام‌دهنده یا موجر روند وصول بدهی را از هر دو طرف آغاز می‌کند. این اقدام باعث می‌شود اعتبار مالی هر دو نفر آسیب ببیند.
جمع‌بندی
ضامن فردی است که تعهد می‌دهد در صورت ناتوانی وام‌گیرنده در پرداخت، بدهی را تسویه کند. ضامن طرف اصلی قرارداد نیست، اما برای وام‌دهنده نقش اطمینان‌بخش دارد. ضامن باید دارای سابقه اعتباری قوی و درآمد کافی برای پرداخت تعهد باشد.
داشتن ضامن باعث می‌شود وام راحت‌تر، سریع‌تر و گاهی با مبلغ بالاتر تأیید شود. اما اگر وام‌گیرنده اقساط را پرداخت نکند، ضامن موظف به پرداخت خواهد بود. در صورت نپرداختن، ممکن است با اقدام قانونی مواجه شود و امتیاز اعتباری‌اش نیز آسیب ببیند.
