کهربا در حقيقت صمغ درخت (معمولاً صمغ درخت کاج) است که با گذشت ميليون ها سال سفت و سخت مي گردد.
اين گوهر از دو شاخص برخوردار است:
1. مي تواند تا 120 ميليون سال عمر داشته باشد.
2. از هزاران سال قبل از آن استفاده زينتي داشته است.
اخیراً باستان شناسان قطعاتي از کهربا را يافته اند که در حدود 10 هزار سال قبل از ميلاد به عنوان ابزار زينتي استفاده مي شده است.
کهربا از کربن، اکسيژن، هيدروژن و مقدار بسيار کمي از سولفور تشکيل شده است. ساختار شيميايي آن C10H16O مي باشد. در گذشته مردم کهربا را به دليل بوي خوب آن (بوي کاج) حرارت مي دادند تا محيط را خوشبو کند.
يکي از شاخص هاي مهم کهربا طول عمر آن مي باشد که بايد حداقل يک ميليون سال عمر داشته باشد و اگر طول عمر آن کمتر از يک ميليون سال باشد آن را Copal يا کهرباي نارس مي نامند که تشخيص اين ويژگي توسط گوهرشناسان امکان پذير خواهد بود.
مشخصات فني کهربا:
در مقايسه با ديگر کاني هاي قيمتي و نيمه قيمتي، کهربا از سختي پايين تري در حدود 2 تا 5/2 برخوردار است. از نظر شفافيت مي تواند از شفاف تا کدر کامل بوده و فاقد سيستم کريستالي مي باشد. جلاي کهربا صمغي (Resinous) تا شيشه اي (Vitreous) بوده و داراي ضريب شکست 54/1 و وزن مخصوص 03/1 تا 10/1 مي باشد و به رنگ هاي زرد، نارنجي ،قهوه اي، قرمز و يا مشکي و سفيد ديده مي شود.
کهربا بعد از گذشت زمان مي تواند اکسيد شده و تغيير رنگ بدهد. براي مثال کهرباي زرد و يا نارنجي به مرور زمان به رنگ قرمز و سپس مشکي تغيير رنگ مي دهد. گرانبهاترين نوع کهربا در بازارهاي جهاني کهرباي شفاف قرمز رنگ است.
يکي از جذابيت هاي کهربا وجود ناخالصي هايي همچون مورچه، پشه، مارمولک، قورباغه و... است که در طي ميليون ها سال در آنها مبحوس شده است. البته وجود اين گونه حشرات به صورت کامل در کهربا ارزش آن را افزايش مي دهد.
منابع کهربا:
درياي بالتيک در شمال اروپا و جمهوري دمينيکان از مهم ترين منابع کهربا در جهان به شمار مي رود. اين گوهر در سواحل بالتيک دانمارک، آلمان، ليتواني، لهستان و روسيه نيز يافت مي شود. وزن مخصوص بسيار کم کهربا باعث مي شود که بعد از جدايي از مناطق اصلي خود در آب هاي شور دريا شناور شده و به اين سواحل انتقال يابد. در اين مناطق با استفاده از آب با فشار بسيار قوي مي توان اين گوهر را از معادن سطحي استخراج نمود. کهربا هاي که در جمهوري دومينيک يافت مي شوند داراي فلورسنسي آبي نيز هستند.
همانطور که اشاره شد کهربا هرچه شفاف تر و داراي رنگ تيره تري (نارنجي مايل به قرمز) باشد از قيمت بيشتري برخودار خواهد بود و به همين دليل معمولاً نمونه هايي که به دليل وجود حباب هاي بسيار ريز و ناخالصي هاي ديگر، از رنگ و شفافيت خوبي برخودار نيستند با روغن حرارت داده شده و مورد بهسازي قرار مي گيرند تا کيفيت آنها افزايش يابد. پس از اين فرايند ترک هاي Disc مانند (صفحات گرد همانند CD) در آنها ايجاد شده که آن ها را Sunspangles مي نامند.
يکي ديگراز روش هاي بهسازي استفاده از کهرباي نارس(Copal) بوده که آن ها را به رنگ هاي زرد مايل به قرمز رنگ مي کنند تا از نظر ظاهري شبيه کهرباهاي قديمي و گرانبها درآيند.
از ديگر روش هاي جديد در فرآيند بهسازي اين است که قطعات کوچکتر کهربا را توسط حرارت و پِرِس به يک قطعه بزرگ تر تبديل کرده که در بازارهاي جهاني آن را Ambroid يا کهرباي پرسي مي نامند.
بدلي هاي کهربا (Amber Imitation):
کهربا توسط مواد مصنوعي همانند پلاستيک، شيشه، پوليستر و چسب شبيه سازي شده که گاهي امکان جداسازي آنها مشکل مي باشد. در برخي مواقع در اين نوع مواد مصنوعي ناخالصي هايي همچون مورچه، مارمولک و... هم مشاهده مي شود.
البته در اين ميان Copal يک شبه کهرباي طبيعي به شمار مي رود که داراي ترکيب شيميايي يکساني با کهرباي طبيعي بوده و جداسازي آنها تنها در آزمايشگاه و توسط گوهرشناس ميسر خواهد بود.
امروزه در بازارهاي جهاني کهرباهايي وجود دارند که حشرات و خزندگان و ... را به طور مصنوعي در آن قرار داده و به عنوان کهربا با ناخالصي هاي طبيعي با قيمتي بسيار بالا مي فروشند. توصيه مي شود که قبل از خريد اين گوهر از طبيعي بودن آن و ناخالصي هاي درون آن اطمينان حاصل شود.
روش هاي نگهداري از کهربا
کهربا از سختي پاييني برخوردار بوده و بهتر است براي گوشواره و يا آويز استفاده شود. اين گوهر نبايد تحت حرارت مستقيم قرار گيرد و نسبت به مواد شيميايي و مواد تميز کننده حساس و آسيب پذير مي باشد. جهت تميز نمودن آن نبايد در دستگاه Ultrasonic و بخار مستقيم (Steam Cleaning) قرار گيرد و بهتر است فقط از آب ولرم و مسواک بسيار نرم و يک دستمال نرم براي خشک نمودن آن استفاده شود.
