بازار سلف چیست؟

بازار سلف، بازاری خارج از بورس (OTC) است که در آن قیمت یک ابزار مالی یا دارایی برای تحویل در آینده تعیین می‌شود.

بازار سلف (Forward Market) چیست؟
بازار سلف، بازاری خارج از بورس (Over-the-Counter یا OTC) است که در آن قیمت یک ابزار مالی یا دارایی برای تحویل در آینده تعیین می‌شود. اگرچه در این بازار ابزارهای مختلفی معامله می‌شوند، اما اصطلاح «بازار سلف» بیشتر در ارتباط با بازار ارز (فارکس) به کار می‌رود. این مفهوم همچنین می‌تواند شامل بازارهای اوراق بهادار، نرخ بهره و کالاها نیز باشد.

نکات کلیدی:

قراردادهای سلف یا فوروراد (Forward) با قراردادهای آتی یا فیوچرز (Futures) متفاوت هستند؛ چرا که قراردادهای آتی قابلیت تنظیم (سفارشی‌سازی) در اندازه و مدت زمان (سررسید) را دارند.
قیمت‌گذاری قراردادهای سلف بر اساس اختلاف نرخ بهره بین دو کشور یا ارز است.
ارزهایی که بیشترین میزان معامله را در بازار سلف دارند، همان‌هایی هستند که در بازار نقدی نیز رایج‌اند: یورو/دلار آمریکا (EUR/USD)، دلار آمریکا/ین ژاپن (USD/JPY) و پوند/دلار آمریکا (GBP/USD).

نحوه عملکرد بازار سلف:
بازار سلف منجر به شکل‌گیری قراردادهای سلف می‌شود. این قراردادها همانند قراردادهای آتی می‌توانند هم برای پوشش ریسک (هجینگ) و هم برای سفته‌بازی استفاده شوند. با این حال، تفاوت‌هایی مهم بین این دو نوع قرارداد وجود دارد:

قراردادهای سلف خارج از بورس قابل تنظیم هستند و می‌توانند بر اساس نیاز مشتری تنظیم شوند.
در مقابل، قراردادهای آتی از ویژگی‌های استاندارد مانند اندازه قرارداد و تاریخ سررسید برخوردارند.
قراردادهای سلف معمولاً بین بانک‌ها یا بین بانک و مشتری تنظیم می‌شوند، در حالی که قراردادهای آتی در صرافی‌ها منعقد می‌شوند و خود صرافی یک طرف معامله است.

این انعطاف‌پذیری باعث شده که قراردادهای سلف برای فعالان بازار ارز بسیار جذاب باشند.

قیمت‌گذاری در بازار سلف
در بازار سلف، قیمت‌ها بر اساس نرخ بهره تعیین می‌شوند. در بازار ارز خارجی، قیمت آتی از تفاوت نرخ بهره بین دو ارز استخراج می‌شود و این اختلاف برای بازه زمانی بین تاریخ معامله تا تاریخ تسویه قرارداد اعمال می‌گردد. در قراردادهای سلف نرخ بهره نیز، قیمت‌گذاری بر پایه منحنی بازده تا سررسید (Yield Curve) انجام می‌شود.

قراردادهای سلف ارز خارجی (Foreign Exchange Forwards):
در بازار بین‌بانکی ارز، قراردادهای آتی معمولاً به‌صورت سوآپ (Swap) قیمت‌گذاری و اجرا می‌شوند. به این معنا که:

ارز A در برابر ارز B در تاریخ اسپات با نرخ اسپات فعلی خریداری می‌شود.
در تاریخ سررسید، ارز A مجدداً در برابر ارز B فروخته می‌شود، اما این‌بار با نرخ اسپات اولیه به‌علاوه یا منهای «نقاط آتی». این نرخ در زمان شروع سوآپ تعیین می‌شود.

بازار بین‌بانکی اغلب برای تاریخ‌های «ساده» مانند یک هفته یا یک ماه پس از تاریخ اسپات معامله می‌شود. سررسیدهای سه‌ماهه و شش‌ماهه از رایج‌ترین‌ها هستند، در حالی که بازار برای سررسیدهای بیش از ۱۲ ماه نقدینگی کمتری دارد. حجم این معاملات معمولاً ۲۵ میلیون دلار یا بیشتر است و حتی می‌تواند به میلیاردها دلار برسد.

مشتریانی نظیر شرکت‌های بزرگ و نهادهای مالی (از جمله صندوق‌های پوشش ریسک و صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک)، می‌توانند معاملات آتی را به‌صورت سوآپ یا معامله‌ی مستقیم با بانک انجام دهند.

در قرارداد سلف مستقیم:

ارز A در برابر ارز B برای تحویل در تاریخ سررسید خریداری می‌شود (هر تاریخی بعد از تاریخ اسپات می‌تواند باشد).
قیمت‌گذاری بر اساس نرخ اسپات به‌علاوه یا منهای نقاط آتی صورت می‌گیرد.
در این نوع معامله، تا زمان سررسید هیچ وجهی رد و بدل نمی‌شود.
این قراردادها معمولاً برای تاریخ‌ها و مبالغ غیرمعمول بسته می‌شوند و هیچ محدودیتی در اندازه آن‌ها وجود ندارد.

قراردادهای سلف غیرقابل‌تحویل (Non-Deliverable Forwards یا NDFs):
برای ارزهایی که بازار سلف استاندارد برای آن‌ها وجود ندارد، می‌توان از قراردادهای NDF استفاده کرد. این قراردادها:

در خارج از مرزهای کشور صادرکننده اجرا می‌شوند تا محدودیت‌های ارزی را دور بزنند.
فقط به‌صورت سوآپ انجام می‌گیرند.
به‌صورت نقدی تسویه می‌شوند و وجه نهایی معمولاً به دلار آمریکا یا یورو پرداخت می‌شود.

رایج‌ترین ارزهایی که به‌صورت NDF معامله می‌شوند عبارتند از: