نام: فيروزه
نام فيروزه احتمالاً از کلمه فرانسوي turquie که همان ترکيه است مشتق شده است،و دليل آن اين است که در ابتدا تصور بر آن بوده است که منبع اصلي فيروزه در ترکيه می باشد( چون بخشي از فيروزه نيشابور از ترکيه به ساير نقاط جهان صادر ميشد.) احتمال ديگر اين است که نام فيروزه (turquoise) از کلمه فرانسوي "Pierre turquin" به معناي سنگ آبي تيره مشتق شده باشدو به نظر ميرسد که فيروزه در زبان فارسي از کلمه پيروزي ريشه گرفته است.فیروزه به زبان آلمانی Johnit"" ایتالیایی “Turchina” مکزیکی “Xiuiti” نام برده می شود.
- افسانه هایی راجع به فیروزه
فيروزه و رنگ دلربايي آن براي قرنها همواره با بشر زندگي کرده است و بتدريج خرافاتي نيز در رابطه با فيروزه بوجود آمده است. در قرن سوم عقيده بر اين بود که با استفاده از جواهرات تزيين شده با فيروزه از افتادن سوار از اسب جلوگيري به عمل ميآيد. تغيير رنگ فيروزه خيانت زن به مرد را آشکار ميکرد. در قرن 12 نويسندگان عرب مينويسند که: " فيروزه در هواي پاک و تميز ميدرخشد و در هواي تاريک کم رنگ ميشود."
حتي بر اين عقيده بودند که تغييرات رنگ آن باعث دگرگونی آب و هوا ميشود. پارسيان بر اين عقيده بودند که بازتاب ماه روي سنگ فيروزه براي آنان خوش شانسي ميآورد و از آنان در مقابل شيطان محافظت ميکنند. بعضي بر اين عقيده بودند که نگاه کردن به سنگ فيروزه اثر شفا بخشي روي چشم دارد. در قرن 15 ميلادي فلاسفه بر اين عقيده بودند که تغيير رنگ فيروزه از خواص اين سنگ به هنگام جذب سم است. مارکوپولو نيز راجع به اين سنگ مطالبي نوشته است.
فيروزه و رنگ دلربايي آن براي قرنها همواره با بشر زندگي کرده است و بتدريج خرافاتي نيز در رابطه با فيروزه بوجود آمده است. در قرن سوم عقيده بر اين بود که با استفاده از جواهرات تزيين شده با فيروزه از افتادن سوار از اسب جلوگيري به عمل ميآيد. تغيير رنگ فيروزه خيانت زن به مرد را آشکار ميکرد. در قرن 12 نويسندگان عرب مينويسند که: " فيروزه در هواي پاک و تميز ميدرخشد و در هواي تاريک کم رنگ ميشود."
حتي بر اين عقيده بودند که تغييرات رنگ آن باعث دگرگونی آب و هوا ميشود. پارسيان بر اين عقيده بودند که بازتاب ماه روي سنگ فيروزه براي آنان خوش شانسي ميآورد و از آنان در مقابل شيطان محافظت ميکنند. بعضي بر اين عقيده بودند که نگاه کردن به سنگ فيروزه اثر شفا بخشي روي چشم دارد. در قرن 15 ميلادي فلاسفه بر اين عقيده بودند که تغيير رنگ فيروزه از خواص اين سنگ به هنگام جذب سم است. مارکوپولو نيز راجع به اين سنگ مطالبي نوشته است.
- فرمول شیمیایی فیروزه
فرمول شيميايي فيروزه فسفات هيدرات شده مس و آلومينيوم است. براي تشکيل فيروزه نياز به شرايط خاصي است. ابتدا بايستي در آن ناحيه چنين ويژگي وجود داشته باشد که اين ويژگي باعث محدود شدن معادن فيروزه در دنيا ميشود. همچنين بايستي اين معادن داراي ترکيبات فسفري نيز باشد. همچنين وجود فلداسپار براي تشکيل فيروزه مهم است زيرا تغييرات هيدرو نرمال باعث آزاد شدن آلومينيوم فلداسپار ميشود. فسفر نيز معمولاً در اثر تشکيل اسيد فسفريک در تحولات هيدرو ترمال بوجود ميآيد.
- تغیرات آزمایشگاهی روی فیروزه
تذکر مهم: متاسفانه در سالهاي اخير بعضي افراد سودجو در بعضي نقاط دنيا با سوء استفاده از نام و شهرت جهاني فيروزه نيشابوري اقدام به تغييراتي روي فيروزه نامرغوب و بدون کيفيت خود کرده و با انجام عملياتي آن را به شکل فيروزه نيشابوري تبديل ميکنند. چند نمونه از اين روشها به شرح زير است.
- Wax treated:
بسياري از فيروزههايي که چين صادر ميکند با استفاده از نوع خاصي از واکس رنگ ثابتي (البته به مرور زمان کم رنگ خواهد شد) به خود ميگيرد که اثر آن فقط در سطح فيروزه نمايان ميشود.
- Stabilization :
در اين روش از مواد به چسبناک استفاده ميشود و در طي فرآيند فشار و گرمادهي حفرههاي درون سنگ که بسيار ريز است را با يک سري رزين پر ميکنند. اين روش از تغيير رنگ فيروزه جلوگيري کند.
در هر دو روش بالا فيروزه بدست آمده مناسب جواهر سازي نيست ولي متأسفانه برخي با سوء استفاده از عدم اطلاع مشتري سنگهاي کم ارزش را با قيمت بالا و به اسم فيروزه نيشابوري به مشتريان ميفروشند. روش سوم به روش Block موسوم است که در آن مخلوطي از رزين پلاستيک و رنگ بصورت بلوکهاي کوچکي با هم مخلوط ميشوند. در اين روش اصلاً از هيچ فيروزهاي استفاده نميشود و تنها با مخلوط کردن، مواد را به شکل فيروزه در ميآورند که ميتوان آن را به هر رنگ دلخواه ديگري نيز در ميآورد.
بهترین روش برای خرید سرویس فیروزه،مشورت با جواهر ساز ماهرو رفتن به گالریهای وجواهریهای معتبر و خرید فیروزه به همراه فاکتور می باشد.
- انواع فیروزه نیشابوری
فيروزه نيشابوري را به 2 دسته اصلي تقسيم ميکنند:
1) عجمي
2) جري
که این دسته بندی خود شامل موارد زیر است:
انواع فیروزه قبل از تراش:
- فیروزه عجمی:
گرد و درشت است و دارای فیروزه خالص به رنگ آبی سیر که گران قیمت ترین نوع فیروزه است.
- فیروزه عجمی نیم رنگ:
از نوع قبلی کم رنگ تر است.
- فیروزه عربی:
فیروزه ای تخت با رنگ آبی سیر است.
- فیروزه توفال:
مانند عربی است ولی سنگ آن از میان رفته و فقط لایه ای از فیروزه با رنگ آبی سیر باقی مانده است.
- فیروزه توفال نیم رنگ:
از نوع قبلی کمی روشن تر است.
- فیروزه توفال سفید رنگ:
رنگ آبی خیلی روشن دارد.
- فیروزه چغاله:
فیروزه ای است درشت شبیه فیروزه عجمی اما به رنگ آبی کم رنگ.
- فیروزه شجری:
فیروزه رگه دار را گویند.
- فیروزه شکوفه:
فیروزه ای است ریز تر از چغاله و فیروزه کمی دارد.
- فیروزه چال یا نرم:
این فیروزه کمی بزرگتر از عدسی در سنگهای معدن دیده می شود.
- فیروزه درشت:
سنگهای نسبتا درشتی است که در آن رگه های باریک و پراکنده و نازک فیروزه دیده می شود که از نازلترین نوع فیروزه نیشابوری است.
شايد باور کردني نباشد ولي فيروزه عجمي به اندازه ناخن انگشت يک انسان بالغ در آمريکا تا مرز 2000 دلاربه فروش ميرسد.
- نحوه مراقبت از فیروزه
مهمترين خطري که فيروزه را تهديد ميکند ايجاد خراش روي فيروزه، آب داغ ومواد شيميايي خانگي است و دليل آن نيز ترکيب هيدراتي در سنگ است.آب و نور نيزباعث تغيير رنگ فيروزه ميشود.
خلل و فرج سنگ باعث جذب چربي بدن يا ساير چربيها ميشود که باعث تغيير رنگ فيروزه ميشود. هرگزازتميزکنندههاي اولتراسونيک استفاده نکنيد و ازنزديکي با مواد حاوي کلر نيز اجتناب کنيد.
مهمترين خطري که فيروزه را تهديد ميکند ايجاد خراش روي فيروزه، آب داغ ومواد شيميايي خانگي است و دليل آن نيز ترکيب هيدراتي در سنگ است.آب و نور نيزباعث تغيير رنگ فيروزه ميشود.
خلل و فرج سنگ باعث جذب چربي بدن يا ساير چربيها ميشود که باعث تغيير رنگ فيروزه ميشود. هرگزازتميزکنندههاي اولتراسونيک استفاده نکنيد و ازنزديکي با مواد حاوي کلرنيز اجتناب کنيد.