چرا اُفت دلار بر سفره مردم اثر نکرد؟

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از جام جم، دلیل این بی‌اثری را باید در افزایش قیمت دلار در سامانه نیما دانست. در سامانه نیما، نرخ ارز از ابتدای سال جاری مدام افزایش داشته و از 9000 تومان در ابتدای امسال به 11700 تومان فعلی رسیده یعنی 30 درصد افزایش قیمت داشته است. از آنجا که تمام کالاهای وارداتی به کشور (به غیر از کالاهای اساسی که با دلار 4200 تومان وارد می‌شوند) با ارز نیمایی قیمت‌گذاری می‌شوند و دولت هم نرخ ارز سامانه نیما را رسمی می‌داند، طبیعی است هزینه تمام‌شده کالاهای وارداتی با ارز نیمایی روزبه‌روز افزایش‌یافته است؛ یعنی کالاهایی که به طور رسمی به کشور وارد می‌شوند و به آنها ارز نیمایی اختصاص داده‌شده، هم‌اکنون نسبت به ابتدای سال گران‌تر هم شده‌اند. نرخ ارز در بازار آزاد، بیشتر اثر روانی بر بازارهای داخلی دارد و با توجه به محدودیت‌های شدیدی که بانک مرکزی و وزارت صنعت با بخشنامه‌های خود بر تأمین ارز واردات وضع کرده‌اند، واردات کالاها با ارز آزاد به‌شدت محدود شده است. بنابراین کاهش یکی دو هزار تومانی نرخ ارز آزاد، می‌تواند اثر روانی بر سایر بازارهای داخلی داشته باشد، مثل بازار خودرو یا مسکن، اما از آنجا که این دو بازار در اختیار دلالان و سوداگران است، نمی‌توان منتظر ماند تا افرادی که تعداد زیادی خودرو و خانه به قصد کسب سود خریداری کرده‌اند، اکنون اقدام به فروش آنها با قیمت پایین کنند. آنچه می‌تواند این افراد را به فروش خودرو و مسکن به قیمت پایین ترغیب کند، ابزارهای مالیاتی است و دولت هرچه منتظر بماند با وجود کاهش قیمت دلار در بازار آزاد، قیمت خودرو و مسکن پایین نخواهد آمد.

دلار نیمایی 2800 تومان گران شده است

علیرضا مناقبی، رئیس مجمع واردات به افزایش نرخ ارز واردات اشاره کرد و گفت: انتظار به جایی است که با افزایش نرخ ارز قیمت سایر کالاها گران شده و با کاهش آن نرخ‌ها پایین بیاید، اما وضعیتی که اکنون به وجود آمده نیاز به توضیحاتی دارد که شاید مردم به آن توجه نکنند و آن هم افزایش حدود 2 هزار و 800 تومانی دلار برای واردات است.

وی افزود: قبلا ارز با نرخ 9 هزار تومان در سامانه نیما در دسترس واردکنندگان قرار می‌گرفت، اما اکنون با نرخ بازار آزاد برابری می‌کند و این برابری به معنای افزایش هزینه تمام‌شده کالاها و نرخ کالاهای وارداتی است.

مناقبی تصریح کرد: به عنوان یک فعال بخش خصوصی بارها از دولت خواستیم که نرخ ارز را تک‌نرخی کند اما متاسفانه معلوم نیست چرا به نفع مردم و کشور اقدام نمی‌کرد و ارز را چند نرخی نگه داشت.

رئیس مجمع واردات با بیان این‌که چند نرخی شدن ارز فساد را افزایش داد، گفت: زمانی که ارز با چند نرخ مختلف در بازار عرضه می‌شود، امضاهای طلایی به وجود می‌آید که آسیب اصلی آن به مردم وارد می‌شود. مگر دولت‌ها با شعار خدمتگزاری برای مردم سر کار نمی‌آیند، پس چرا وقتی به قدرت می‌رسند اقدام اساسی و زیرساختی برای مردم انجام نمی‌دهند؟

وی با تاکید بر این‌که با افزایش هزینه‌های واردات نباید توقع ارزانی داشت ادامه داد: کالاها با نرخ نیمایی وارد کشور می‌شود و نوسان نرخ ارز در بازار آزاد تاثیری بر هزینه تمام‌شده کالاهای وارداتی ندارد اما نوسان قیمت در نرخ سامانه نیما قیمت کالاهای وارداتی را مشخص می‌کند که در حال حاضر حداقل 30 درصد بر مبلغ دلار نیمایی اضافه شده است. مناقبی معتقد است، افرادی که باعث شدند سرمایه‌های این کشور از دست برود باید نزد خدا و مردم پاسخگو باشند. کاهش ارزش پول ملی و کاهش قدرت خرید مردم باعث ایجاد فقر می‌شود و خدا از این وضعیت ناراضی است، در نتیجه افرادی که سبب شدند این وضعیت به وجود بیاید در هر لباسی که هستند باید محاکمه شوند.

دولت به دنبال ارز تک‌نرخی

محمدصادق مفتح، کارشناس اقتصادی درباره کاهش نرخ ارز گفت: زمانی که نرخ ارز افزایش می‌یابد یک هیجان به بازار تزریق می‌شود و قیمت سایر کالاها به‌تبع رشد نرخ دلار افزایش می‌یابد؛ اما زمانی که نرخ ارز کاهش می‌یابد انتظار می‌رود کالاهایی که افزایش قیمت داشتند دوباره به نرخ روز ارز محاسبه شوند که این اتفاق نمی‌افتد و این به سیاست‌های اقتصادی دولت بازمی‌گردد.

این کارشناس اقتصادی با بیان این‌که دولت به دنبال تک‌نرخی شدن ارز است تاکید کرد: دولت با افزایش نرخ نیمایی اقدامی انجام داده تا صادرکنندگان ارز حاصل از صادرات خود را به این سامانه وارد کنند که همین اقدام باعث کاهش نرخ در بازار آزادشده، اما باید توجه داشت که اقدام بانک مرکزی برای صادرکنندگان باعث شده  کالاهای مصرفی در کشور با نرخ بالاتری وارد شود و این به معنای گران‌تر شدن کالاهایی است که با نرخ نیمایی وارد کشور می‌شود.

وی افزود: بانک مرکزی مدت‌ها به دنبال تک‌نرخی کردن ارز بود اما شرایط بازار  اجازه نمی‌داد که ظاهرا برنامه‌های دولت برای این کار اجرایی شده است. این در حالی است که دولت بارها فرصت تک‌نرخی شدن ارز را از دست‌ داده بود و زمانی که دلار با نرخ 3500 تومان در بازار معامله می‌شد توسط بانک مرکزی 3400 تومان قیمت‌گذاری شد.

مفتح تصریح کرد: اگر همان زمان دولت سیاست تک‌نرخی شدن ارز را در برنامه خود قرار می‌داد و منابع بانک مرکزی را برای تنظیم بازار هدر نمی‌داد رفتارهای هیجانی از این بازار دور می‌شد، اما چند نرخی شدن ارز باعث شد تا مشکلاتی برای اقتصاد کشور به وجود بیاید. وی با اشاره به این‌که افزایش نرخ ارز تأثیر زیادی بر بازار مسکن و خودرو گذاشت ادامه داد: برخی بازارها مانند بازار خودرو در انحصار کامل قرار دارند و مدیران دو کارخانه بزرگ خودروسازی از تنش‌های اقتصادی استفاده می‌کنند تا قیمت محصولات خودشان را افزایش دهند.

مفتح با تاکید بر این‌که خودروهایی که اکنون به دست مردم می‌رسد قطعات آن با دلار 3500 تومان واردشده است گفت: هر شرکت خودروسازی حداقل برای یک سال تولید خود ذخیره قطعات دارد در غیر این صورت نام آن کارخانه خودروسازی نیست. با توجه به این وضعیت خودروسازان از افزایش نرخ ارز سوءاستفاده کردند تا محصولات‌شان را با قیمت بالاتری به بازار عرضه کنند. ضمن این‌که باید توجه داشت عدم واردات خودرو به انحصارگری آنها دامن زد.

وی در مورد بخش مسکن و نوسان قیمتی این بازار افزود: مسکن باید از بخش کالاهای سرمایه‌ای خارج و تبدیل به یک کالای مصرفی شود و این کار با استفاده از ابزارهای مالیاتی و اجرای قانون مالیات بر عایدی سرمایه محقق خواهد شد.

هدف دولت یکسان‌سازی نرخ ارز است

لطفعلی بخشی، استاد دانشگاه علامه طباطبایی در خصوص عدم تأثیرپذیری قیمت کالاهای اساسی از کاهش نرخ ارز در کشور گفت: نرخ دلار و دیگر ارزها به دلایل زیادی وابسته است؛ بنابراین نمی‌توان آنها را صرفا به یک دلیل مشخص مرتبط دانست. یکی از این دلایل که بر نرخ دلار تأثیر داشته است واردات از طریق سامانه نیما بوده است. ولی حقیقتا باید گفت مدت‌هاست دولت در زمینه ثبت سفارش کالاها سختگیری می‌کند؛ این ثبت سفارش مرحله اول واردات کالاست و بعد از آن تأمین ارز صورت می‌گیرد.

این کارشناس مسائل اقتصادی تصریح کرد: کسانی که پس از تأمین ارز، موفق به ثبت سفارش بشوند باید ارز را به خارج انتقال بدهند با این حال کشورمان در زمینه واردات بسیاری از کالاها با مشکل تحریم روبه‌روست؛ به همین دلیل تجارت با کشورهای دیگر به حالت نیمه تعطیل درآمده، این در حالی است که بخش زیادی از تقاضای دلار برای واردات از کشورهای خارجی بوده، بنابراین شاهد کاهش تقاضای دلار در بازار هستیم.

بخشی در ادامه یادآور شد: به دلیل تحریم‌ها، نداشتن روابط بانکی با دیگر کشورها و تخصیص نیافتن ارز برای واردات توسط دولت، تقاضای ارز به شدت کاهش پیدا کرده است، اما این کاهش نرخ ارز بر قیمت محصولات مختلف تأثیر نداشته است، چون کسبه بازار معتقدند این کالاها را گران خریده‌اند، از طرف دیگر باید با قیمت‌های جدید ارز کالا به بازار بیاید تا شاهد کاهش قیمت آن باشیم.

وی افزود: بنابراین انتظار برای کاهش قیمت محصولات در داخل کشورمان عبث و بیهوده است، از طرف دیگر با افزایش هزینه کالاهای وارداتی که با دلار سامانه نیما وارد می‌شوند، طبیعی است قیمت کالاها در کشور همچنان نسبت به گذشته بالا بوده و گران‌تر باشد.

این کارشناس اقتصادی اذعان کرد: دولت در تلاش است که قیمت ارز در بازار را یکسان‌سازی کند، بنابراین نباید انتظار داشته باشیم با کاهش نرخ ارز در بازار آزاد قیمت کالاهای داخلی کاهش یابد، مگر این‌که با دنیا روابط‌مان عادی‌سازی شده، نفت‌مان را بفروشیم و پول واردات به طرف خارجی به راحتی انتقال یابد.

بخشی در خصوص راهکارهای کاهش قیمت خودرو و مسکن در بازار که به بهانه افزایش نرخ ارز گران شده بودند، یادآور شد: قیمت مسکن به عرضه و تقاضا بستگی دارد که در حال حاضر تقاضا برای خرید آن پایین آمده است بنابراین باید قیمت‌ها کاهش یابد. با این حال چون بخش زیادی از تقاضای مسکن مربوط به تقاضای سرمایه‌ای است این امر صورت نمی‌گیرد.

وی افزود: تنها راه کنترل بازار مسکن و خودرو اخذ مالیات‌های مختلف از جمله مالیات بر خانه‌های خالی، مالیات بر عایدی سرمایه و ... مثل همه کشورها جهان است؛ بنابراین با اتخاذ این امر می‌توان شاهد کاهش قیمت مسکن و خودرو باشیم.

مبنای قیمت کالاها نرخ ارز نیمایی است

آلبرت بغزیان، استاد اقتصاد دانشگاه تهران در خصوص عدم تأثیر قیمت کالاهای اساسی از کاهش نرخ ارز در کشور گفت: نرخ دلار در بازار آزاد کاهش پیدا کرده و این قضیه هیچ ربطی به نرخ دلار نیمایی مورد تأیید دولت ندارد، بنابراین مردم نباید انتظار داشته باشند قیمت محصولات با کاهش روبه‌رو شود.

وی افزود: کاهش نرخ دلار در صرافی‌ها و بازار آزاد منفعت آنچنانی برای مردم ندارد، چون به هیچ وجه نرخ تورم را کاهش نمی‌دهد و نرخ نیمایی مبنای واردات کالاها است نه نرخ دلار در بازار آزاد، به همین دلیل افزایش قیمت محصولات عمدتا به دلیل افزایش نرخ ارز نیمایی بوده است.

این کارشناس مسائل اقتصادی تصریح کرد: تنها در صورتی قیمت محصولات اساسی با کاهش روبه‌رو خواهد شد که دولت مانند نرخ ارز در بازار آزاد، نرخ ارز در سامانه نیما را نیز کاهش بدهد تا مردم از این امر منتفع گردند، به صورت کلی می‌توان گفت کاهش نرخ ارز را تنها می‌توان در تابلوی صرافی‌ها دید، نه در سفره مردم.

بغزیان در خصوص راهکارهای کاهش قیمت خودرو و مسکن در بازار که به بهانه افزایش نرخ ارز گران شده بود، یادآور شد: در گذشته تناسبی بین افزایش کالاهای دیگر با افزایش قیمت مسکن وجود نداشت ولی در حال حاضر این امر به وقوع پیوسته است، اما اگر واقعا بخواهیم خودرو و مسکن ارزان در اختیار مردم قرار گیرد باید هزینه‌های تولید کاهش یابد، نرخ ارز به قیمت قبلی برگردد و مالیات‌هایی مثل مالیات بر خانه‌های خالی و خانه‌های دوم و مالیات بر عایدی سرمایه از مالکان اخذ شود تا مثلا با عرضه خانه‌های خالی در بخش مسکن شاهد کاهش قیمت‌ها باشیم.