پیدایش نام :
Turquoise كلمه اي است فرانسوي به معناي تركيه٬ زيرا فيروزه از راه تركيه وارد اروپا شده است.
- خواص فيروزه:
- فرمول شیمیایی: آلومينوفسفات آبدار مس با فرمول CuAl6(PO4)4(OH)8.5H2O
- رنگ: آبي، آبي مايل به سبز
- سيستم تبلور: تري‌كلينيك
- ضريب شكست: 1.61-1.65
- سختي: 6
- نوع شکست:conchoidal (صدفي)
- کلیواژ: ندارد
- ميزان شفافيت: شفاف
- وزن مخصوص: 2.60 - 2.80
- انحلال فيروزه: در HCL
- انواع مرغوب فيروزه ایران از نظر رنگ، نقش و كيفيت :
الف) فيروزه عجمی
ب) فيروزه شجری
- مشخصات فیروزه مرغوب:
فيروزه مرغوب دارای رنگ آبي سیر، جلاي چينيو سختي بالا می باشد. افزايش رنگ سبز ٬ پريدگي رنگ و وجود ناخالصي عواملي هستند كه باعث كاهش كيفيت فيروزه مي شوند.
- معدن فيروزه نيشابور:
تنها معدن فيروزه ایران با ذخیره 9 هزار تنو ظرفیت تولید سالانه 19 تن در 55 کیلومتری شما لغربي نیشابور در جاده قديم سبزوار و در روستاي «معدن» قرار دارد به طور تقریبی از هر تن سنگ فيروزه خام این معدن 8 تا 10 کیلوگرم فیروزه حاصل می گردد.
- شهر فیروزه : شهر بزغان
- فيروزه سبز قوچاني:
به بلورهاي كريزوكولا، در اصطلاح نگين‌تراشان گفته می شود. كريزوكولا نوعي سيليكات مس آبدار كه در برخي موارد همراه با فيروزه يافت شده و از لحاظ خصوصيات ظاهري تا حدودي مشابه آن است.
- علت رنگ آبی و سبز در فیروزه:
فيروزه يك فسفات آلومينيوم با سختي حدود 6 مي باشد. با اين حال به طور قابل ملاحظه اي از كوارتز نرم تر است اين كاني به طور طبيعي در طيفوسيعي از رنگها٬ از آبي آسماني روشن تا سبز خاكستري يافت مي شود. فيروزه با رنگ آبي خوشرنگ بهترين كيفيت را دارا می باشد و بسيار كمياب مي باشد و در حاليكه رنگ سبز يا آبي كمرنگ كه از ارزش كمي برخوردار مي باشد فراواني بيشتري دارد. رنگ آبي فيروزه به خاطر وجود عنصر مس و رنگ سبز از عناصر آهن (Fe) يا كرم( Cr) بوجود مي آيد.
- چگونگی به وجودآمدن فیروزه:
يك مينرال ثانويه درزونهاي آلتراسيون در ذخاير جايگزين هيدروترمالي. فيروزه در مكانهايي بوجود مي آيد كه ميزان مس موجود در منطقه به ميزان بالايي باشد بر اثر تاثير محلولهاي سطحي مس دار بر روي سنگهاي غني از Al2O3 و غني از فسفر ( فسفر بصورت آپاتيت در درون سنگهاي آذرين وجود دارد) . فيروزه بوجود مي آيد گاهي نيز بر اثر تاثير محلولهاي سطحي مس دار٬ بر روي فسيلهاي استخواني جانوران فيروزه به وجود ميآيد.
- کانیهای پاراژنز: quartz, pyrite, chalcopyrite, apatite
كوارتز٬ كالكوپيريت ٬ پيريت ٬آپاتيت
- شبکه عنکبوتی:
آنچه در اغلب فيروزه ها عموميت دارد وجودرگه يا رگچه هايي سياه يا قهوه اي رنگ برجسته است كه مربوط به سنگ مادر تشكيل دهند فيروزه مي باشد . اين رگه ها گاه در طرحهاي منظم و غير منظم شكل مي گيرند كه در چنين حالتي به آن شبكه عنكبوتي (Spider web) و در اصطلاح بازار ايران به آن فيروزه شجري مي گويند. اگر اين طرح منظم و زيبا باشد باعث افزايش ارزش فيروزه خواهد شد در حاليكه اگر اين شبكه نامنظم و به صورت نقطه و لكه اي باشد از ارزش فيروزه خواهد كاست .
- كشورهاي صادركننده فيروزه:
ايران ، آمريكا، مصر ،افغانستان ( Iran | USA | Egypt | Afghanistan)
- انواع معادن فیروزه:
معدن فيروزه نیشابور- معدن فيروزه باغو - فيروزه عبدالله گيو - انديس فيروزه آقايه
- راههاي افزايش عمر فيروزه:
الف) مرحله به سازي treatment شامل واكس زدن
ب) عدم شستشو با مواد شوینده والکل
ج) عدم تماس با پوست چرب و مواد آرايشي
د) در معرض نور و گرد و غبار قرار نگیرد.
ه) تميز كردن فيروزه هر چند يك بار تنهابا يك پارچه نرم و تميز و كمي مرطوب.
- مرحله به سازي فیروزه چگونه صورت می پذیرد؟
فيروزه ها جواهرات نسبتا" نرمي هستند و همچنين كاملا" حساس مي باشند بدين معني كه رنگ فيروزه مي تواند در طي استفاده از آنكم رنگ شود. به همين دليل امروزه حتي براي فيروزه هايي با كيفيت عالي يك مرحله به سازی شامل واكس زدن در نظر گرفته ميشود. عمل واكس زدن به فيروزه باعث مي شود تا ضمن افزايش سختي و در نتيجه آن افزايش دوام كاني ، از محو شدن رنگ فيروزه به مرور زمان نيز جلوگيري شود.
واكس فيروزه يكنوع رزين مصنوعي است كه در طي روشي خاص با فرو بردن فيروزه داخل رزين مورد نظرصورت مي گيرد. تقريبا" امروزه اكثر فيروزه ها با اين روش به سازي مي شوند واين عمل حتي باعث افزايش قيمت و ارزش فيروزه مي شود.
تراش سنگهاي معدن فيروزه با كيفيت متوسط تا پايين : در مشهد– سنتي
تراش سنگهاي معدن فيروزه با كيفيت بالا و يااندازه‌هاي (تراش استاندارد): در مالزي و تايلند - حرفه ایی
- انواع تراش فیروزه:
فيروزه به ندرت به صورت تراش دار مي باشد اكثرا" بصورت برش كبوچان (Cabuchan) است همچنين برش بيد يا دانه تسبيحي (Bead) و برش فانتزي (Fancy) نيز كاني فيروزه برش داده مي شود.
- فیروزه در زبانهای گوناگون :
زمان داريوش: اخشائين، مورد استفاده: تزئين كاخها
در دوره ساساني : پرنك، پروجك يا پيزوزاگ
- مورد استفاده فیروزه:
تهيه انگشتر و گوشواره و ظروف درباري در ميان اروپائيان: تركوئیز به معنای سنگ تركي. علت اين نامگذاري حمل فيروزه ايران از طريق تركيه به مصردر زمانهاي قبل بوده است.
- قدیمی‌ترین معادن فیروزه:
در سرابیت الخادم در شبه جزیره سینا واقع بوده که زمان آن به 4000 سال پیش از میلاد باز می‌گردد و بدون شک فیروزه‌های گردنبند ملکه زر (Queenzer ) ملکه سلسله اول مصر ، از این مکان فراهم شده است.
