خبر
 

معدن فيروزه نيشابور،از ديروز تا امروز Turquoise mine of Neyshabour from yesterday until today

 

چکيده :
 
منطقه مورد مطالعه در طولهاى جغرافيايى 50،19،58،20،27،58 شرقى و عرض هاى جغرافيايى 25،28،36و50،31،36 قرار دارند . از نظر زون زمين شناسى ،جزو زون بينالود محسوب مى شود . در سنگ هاى منطقه مورد مطالعه ،انواع دگرسانى و 2 فاز تکتونيکى  قابل تشخيص و زنز فيروزه مرتبط با سامانه تکتونيکى منطقه است .دگر سانى عمده از نوع آرژليکى مى باشد .قديمى ترين سنگ هاى منطقه ،مربوط به ائوسن بوده و ذخاير فيروزه در داخل گدازه هاى اسيدى – حد واسط تراکيت ،تراکى آندزيت و آندزيت قرار گرفته است . گسل هاى اصلى ناحيه ،در اثر فشار هاى تکتونيکى ،بعد ائوسن به وجود آمده است .
 
مقدمه :
 
معدن فيروزه در استان خراسان رضوى در بخش تحت جلگه ،در 53 کيلومترى شمال غرب شهرستان نيشابود واقع شده است.
 
براى دسترسى به معدن 41 کيلومتر راه آسفالت درجه دو و بقيه ،راه خاکى مى باشد . که به تازگى براى آسفالت آن اقداماتى در حال انجام است .
 
محدوده معدن ،چند ضلعى ،به مساحت تقريبى 40 کيلومتر و به مختصات زير مشخص مى گردد:
 
الف:طول 50 ،19، 58 عرض 50، 31، 36
 
ب: طول 55،23، 58 عرض 50 ،31 ، 36
 
ج: طول 20 ،27، 58 عرض 25، 28، 36
 
د: طول 55،22، 58 عرض 25 ،28، 36
 
آب و هواى منطقه ،سرد کوهستانى و ارتفاع آن ،1550 تا 2950 مى باشد .
 
شايد معدن فيروزه نيشابور ،قديمى ترين معدن فعال دنيا باشد و سابقه بهره بردارى از آن ،به استناد کشف جسدى در شهر قديمى تپه برج ،به بيشتر از بالاى 5000 سال برسد .
 
معدن فيروزه ،با تاريخ ايران زمين عجين شده و در تمام کتب تاريخى ،از آن نام برده شده است .حافظ حتى به غار ابواسحاقى اشاره کرده است .رنگ فيروزه اى شاخص معمارى ايران زمين مى باشد قديمى ترين اسنادى که در مورد اين معدن وجود دارد کتابهاى "عرايس الجواهر " و " نفايس الاطايب " نوشته " ابوالقاسم عبدالله  کاشى " و تنسوق  نامه ايلخانى" منتسب به خواجه نصيرالدين طوسى مى باشد براساس اين کتب بيش از چهار هزار سال است که از معدن فيروزه نيشابور بهره بردارى مى گردد. فيروزه سنگ ملى ايرانيان به شمار مى رود . هزار ان سال است که بهترين  نوع فيروزه ، در اين منطقه يافت مى شود و رنگ فيروزه نيشابورى مترادف با بهترين رنگ فيروزه اى در دنياست . در سال 1381 اين معدن به بخش خصوصى واگذار گرديد و شرکت تعاونى توسعه معدن فيروزه ،عهده دار اين مهم گرديد . با توجه به بى سوادى اکثر مسئولين شرکت تعاونى و ضرورت حفظ ايمنى کارگران معدن ،صنايع و معادن خراسان رضوى سال 1384 ،ادامه  فعاليت  معدن  را منوط به به راه اندازى معاونت  معدنى در اين معدن دانست .متاسفانه ذخاير فيروزه قابل استحصال در تونل هاى موجود ،به اتمام رسيده است .براى حفظ اين يادگار ارزشمند شهر نيشابور و ايران عزيز که ضرورت انجام مطالعات اصولى و عمليات اکتشاف در اين محدوده ،کاملا" ملموس است .براى زنده کردن دوباره اين معدن نيمه متروکه ،موارد زير بايد مورد توجه قرار گيرد :
 
-          جمع آورى مطالعات انجام شده ،در گذشته که اسامى آنها در پيوست  آورده خواهد شد ؛
 
-           همراهى با استاد کاران قديمى براى ثبت و جمع آورى اطلاعاتا از کارگاه هاى متروکه قديمى که اين اطلاعات براى دانستن زون هاى فيروزه دار قديمى دار قديمى الزامى است ؛
 
-          مطالعه تمام گسل هاى منطقه و رسم رز دياگرام تنش کلى منطقه .
 
-          رسم گسل هاى هر منطقه به صورت خطوط کانتورى براى ارزيابى  دقيقتر ارتباط گسل ها و درزه ها با نقاط فيروزه دار؛
 
-          انجام بررسى ها ى زمين شناسى ،تعيين جنس سنگ ها  و ساختار ها و واحد هاى زمين شناسى  مولد ،ميزبان  در کانه سازى ؛
 
-          برداشت  نمونه سنگ از تمام نقاط فيروزه دار براى يافتن ارتباط ميان ليتولوژى و ژنز فيروزه؛
 
-          انجام آزمايش هاى (XRF) بر روى نمونه ها براى تعيين عناصر ردياب و پاراژنز ؛
 
-          تهيه مقطع نازک و صيقلى براى مطالعات  دقيق ليتولوژى ؛
 
-          انجام آزمايش هاى (XRD ) براى تشخيص دقيق کانى هاى اصلى ؛
 
-          تهيه نقشه زمين شناسى 1:5000 از محدوده ماده معدنى ؛
 
-          تهيه نقشه زمين شناسى 1:5000 از تونل ها؛
 
-          تهيه نقشه توپوگراويميترى 1:5000 از محدوده ماده معدنى ؛
 
-          تعيين محدوده هاى مستعد کانى سازى .
 
 
 
بحث
 
1.      زمين شناسى
 
منطقه معدن ،در واقع ،قسمتى از پهنه بينالود  است . قديمى ترين سنگ ها در منطقه معدن ،مربوط به ائوسن و شامل آندزيت ،تراکيت ،تراکى آندزيت و ريو تراکيت  با رنگ هاى خاکسترى ،قرمز مايل به قهوه اى (به علت وجود ترکيبات آهن ) مى باشد .
 
در شرق معدن ،سرى رسوبات اليگوسن و ميوسن ملاحظه  مى گردد که رسوبات آبرفتى بختيارى قسمت  اعظم آن را پوشانيده است .
 
ائوسن زيرين ،کلا" شامل گدازه ها ومواد پيروکلاستيک مى باشد .گسلهاى اصلى ناحيه در اثر فشار هاى تکتونيکى ،بعد از ائوسن به وجود آمده و بزرگترين آن گسل مشگان است که سرى ائوسن و گدازه ها را جابه جا کرده است .
 
علاوه بر گسل هاى اصلى تعدادى گسل و شکستگى،با جهت شمال و شمال شرقى وجود دارند که گسل هاى اصلى را قطع کرده اند .
 
ذخاير فيروزه در داخل گدازه هاى اسيدى حد واسط تراکيت و تراکى آندزيت و آندزيت قرار گرفته است .
 
سنگ محتوى فيروزه ،يک نوع گدازه متعلق به دوران سوم است که احتمالا" داراى مقدارى آپاتيت بوده و در نتيجه نفوذ محلول هاى گرمابى در اين سنگ مقدارى پيريت و کالکوپيريت  به شکل دانه هاى پراکنده در ان تشکيل شده است سپس آبهاى سطحى در شکاف هاى اين سنگ ها وارد شده و در موقع حرکت به پايين موجب تشکيل فيروزه شده اند (گزارش هيئت محقق فرانسوى به سازمان زمين شناسى کشور،در سال 1353).
 
در بخش شمال غربى معدن در نزديکى روستاى کارجى اين سنگ ها به واسطه يک دگر شيبى زاويه دار در زير اين رسوبات آوارى دريايى کم عمق ائوسن قرار گرفته اند .به اين معنى که با آغاز پيشروى دريايى ائوسن کنگلومراى قائده آن که داراى قلوه سنگ هاى فراوانى از سنگ هاى آذرين بوده و تقريبا"15-10 متر ،ضخامت دارد .به تدريج جاى خود را به رسوبات درياى کم عمق مى دهند که داراى فسيل هاى فراوانى از نوع نوموليت مى باشد .
 
ادامه رسوب گذارى در زمان ائوسن ،به تدريج با کم شدن  عمق حوزه رسوبى همراه است که نتيجه آن تشکيل رسوبات گچى و نمکى مى باشد و قسمتى از آن در حال حاضر در معدن گچ قره قوچى و نمک عمار لو در مسير معدن فيروزه قرار دارد.
 
گدازه هاى آتشفشانى منطقه معدن به وسيله داى کهايى از آندزيت با امتداد کلى (N-330 ) قطع مى شوند . به سبب وجود سنگ هاى آگلومرايى در جنوب شرقى معدن ،احتمال مى رود  که در زير اين بخش سنگ هاى درونى دگر سان شده اى وجود داشته است .
 
رخنمون سنگ هاى مذکور را عمدتا" به صورت نوارى با روند شمال غرب –جنوب شرق که از محل معدن به سمت شمال غرب کشيده شده مشاهده مى کنيم .
 
رخنمون هاى پراکنده  نيز در جنوب غربى معدن (شمال غرب روستاى مرزن و جنوب شرقى روستاى رباط شاهزاده ) ديده مى شود .
 
کنتکت اين سنگ هاى رسوبى مجاور که شامل ماسه سنگ ها و کنگلومراهاى ائوسن ،مارنها ،ماسه سنگها ،کنگلومراهاى نئوژن و نيز کنگلومراهاى کوارتز  مى باشد به صورت عادى  بوده ، يا توسط کنتاکت  گسله ،از اين  سنگ ها جدا مى شوند .همراهى سنگها ى مذکور با توفها و سنگ هاى ايگنمبريتى حاکى از فعاليت  آتشفشان زير دريايى در زمان پالئوسن و ائوسن زيرين  مى باشد که در طول شکستگى هاى اصلى منطقه صورت گرفت است .
 
در معدن فيروزه ،کانى زير ديده مى شود :
 
آلونيت Kal3(So4)2(OH)6 ؛ ژاروزيت KFe(SO4)2(OH)6 ؛ ليمونيت Fe2O3.2H20؛ کريزوکولاCu2H2Si2O5(OH)4 ؛ کالکوپيريت CuFeS2 ؛ پيريت FeS2؛ هماتيت Fe2O3 تراکيت  سنگ مادر فيروزه معادل دانه ريز ولکانيکى و نيمه عميق سينيت مى باشد که از نظر ترکيب شيميايى ،از انواع غنى از کوارتز تا انواع فلدسپاتوئيد تغيير مى کند .
 
براساس مطالعات انجام شده تراکيت هاى معدن فيروزه نيشابور از نوع تراکيت هاى غنى از سديم يا تراکيت هاى پر آلکالن (peralkaline Trachytes ) مى باشد .
 
همان طور که ذکر شد،محدوده کوه رئيش و على ميرزا و کوهاى نزديک به آن از سنگهاى آذرين بيرونى از نوع اسيدى تا حد واسط تشکيل شدهاند . اين مجموعه پس از خروج و سرد شدن ،طى زمان هاى مختلف زمين شناسى بعد از پالئوسن تا فاز پايانى چرخه آلپى (پاسادنين ) تحت تاثير حرکات زمين ساخت قرار گرفته ،به شدت تکتونيزه و دگرسان شده اند .به طورى که به ندرت پهنه اى از اين سنگ ها را مى توان يافت که خرد شده نباشند .به طورى که به ندرت پهنه اى از اين سنگ ها را مى توان يافت که خرد شده نباشند حتى در بعضى از نقاط ميلونيت  ديده مى شود مى توان گفت اکثر قريب به اتفاق  مناطق فيروزه دار ،در پهنه هاى گسلى مى باشند .
 
در کل مى توان سنگهايب منطقه معدن را به سه بخش ،کوارتز ،تراکيت و کراتوفير است .اين سنگها از لحاظ درصد اکسيد فسفر (P2O5) ،کمتر از يک درصد بوده ،از نظر فيروزه جالب توجه نمى باشد .
 
واحد ميانى که به شدت تحت تاثير فرسايش هيدروترمال قرار گرفته و داراى آلونيت فراوان و فيروزه کم به شکل دانه هاى پراکنده و رگچه است .
 
واحد فوقانى شامل تراکيت است به شدت برشى ،سيليسى و کائولينيزه شده که داراى پيريت ثانويه فراوان به صورت دانه و رگچه با مقدار کمى کالکوپيريت مى باشد و مقدار P2O5 سنگهاى اين واحد بين 1تا3 درصد است بيشترين ذخيره فيروزه که تا کنون استخراج شده از اين واحد بوده و محل تجمع فيروزه بيشتر در محل برخورد گسل هاى اصلى و فرعى ،در بخش هاى خرد شده و به شدت برشى شده است .
 
براساس اين ويژگى ها و تغييرات ليتولوژيکى ،نقشه زمين شناسى به مقياس 1:5000 تهيه گرديده که از 7 پهنه مختلف ،تنها V3 داراى فيروزه مى باشد . اين واحد در واقع تنها پهنه فيروزه دار اصلى معدن فيروزه نيشابور بوده و کليه غارهاى قديمى  و تمام نقاطى که از آ ن فيروزه استخراج مى گردد و تمام غارهاى آبدار ،سبز ،انجيرى ،اردلانى ،رکنى ،اسب کش ،چراغکش،زاک بالا، زاک پائين ،ملکى غاردم ،شهپر دار و ...... و همچنين تمام سينه کارهاى فعال در اين پهنه قرار دارند .
 
از نظر سنگ شناسى سنگ هاى تشکيل دهنده اين پهنه ،به شدت دگرسان شده و در زير ميکروسکوپ کانى هاى اوليه از بين رفته و با توجه به نمونه ماکروسکوپى ،سنگ اوليه احتمالا" تراکيت تا تراکى آندزيت مى باشد .
 
اين پهنه در سطح ،داراى رنگ قرمز روشن تا قرمز بسيار تيره ديده مى شود .
 
نویسنده: ادمین سیستم
جمعه 25 مهر 1393 ساعت 01:29
notification

آیا مایلید از نوسانات بازار آگاه شوید؟

دریافت هشدار در نوسانات قیمت طلا، سکه، دلار، اونس، نفت، بورس و بیت کوین