با توجه به بالا رفتن میزان تولید و در دسترس بودن موزانایت مصنوعی و احتمال اشتباه و تشخیص غلط آن به جای الماس طبیعی این نیاز به وجود می‌آید که در راه چگونگی شناخت و تمایز بین الماس و موزانایت مصنوعی و دیگر مشابهات از قبیل زرگولت مکعبی تلاش شود و اطلاعات لازم جهت تشخیص آنها در اختیار جواهرشناسان و جواهرفروشان قرار گیرد...
الماس: اکثر قریب به اتفاق الماس‌های بی‌رنگ یا تقریباً آبی رنگ (نزدیک به آبی) هستند و یا بین زرد روشن و قهوه‌ای روشن قرار دارند. (Light yellow – Light brown)
الماس‌های بی‌رنگ (colorless) از جهت علمی بنا به نوع و میزان نیتروژن موجود در الماس که به وسیله طیف با اشعه مادون قرمز (Infrared spectroscopy) قابل تشخیص می‌باشد به دو نوع تقسیم می‌شوند نوع Ia و IIa...
زرگون مکعبی
زرگون مکعبی (Cubic Zirconia ) یا CZ یکی از مواد ساخته شده توسط بشر می‌باشد که می‌تواند تولید بالا با قیمت خیلی ارزان داشته باشد. در حال حاضر بیشترین مورد استفاده و عرضه آن در بازار به عنوان شبه‌الماس می‌باشد. ماده اصلی آن اکسیدزیرکونیوم (ZRO۲) است که به صورت مصنوعی شده می‌باشد. ولی مواد شیمیایی دیگری از قبیل هافینوم (Hafnium)، کلسیم و یتریوم (Yttrium) هم برای پایدار کردن ساختار کریستالی آن افزوده می‌گردد که حضور این عناصر باعث بعضی تغییرات در خصوصیات فیزیکی و ظاهری و نوری ماده ساخته شده می‌شود...
موزانایت مصنوعی
موزانایت مصنوعی (Synthetic Moissanite)، تقریباً بی‌رنگ (Near Colorless) است و فرمول شیمیایی آن سیلیکون کربن (Sic) می‌باشد در سال ۱۹۹۸ به عنوان ماده جواهری مطرح شد. اخیراً توسط کمپانی Charles and Colvand (C۳ Inc) فروخته می‌شود. کمپانی مذکور در موریس ویله کارولینای شمالی واقع شده است. ماده مذکور در اندازه‌های استاندارد و با تراش‌های مختلف در دسترس می‌باشد...
روش شناسایی
تشخیص و شناسایی هر سه نوع ماده به صورت جداگانه:
در مقایسه با دو شبه الماس ذکر شده بی‌رنگ (Colorless) توسط خصوصیات زیر قابل تشخیص و شناسایی می‌باشد:
ـ خصوصیات نوری و ظاهری که شامل درخشندگی بیشتر جلا و برق و پراکندگی رنگ‌های رنگین کانی و شکست برد نور در یک جهت (SR).
ـ الماس قابلیت صیقل و جلای فوق‌العاده دارد و اگر به خوبی تراش داده شود، محل اتصال وجوه تراش کاملاً تیز می‌باشد. (Sharp Facet Junction) و مشخصه دیگر آن نمای کمربند می‌باشد که صیقل شده و نرم می‌باشد و بستگی به نحوه تراش و صیقل و جلای سطح الماس دارد.
ـ قابلیت انتقال حرارت بالا بدون انتقال الکتریکی
ـ برای الماس نوع Iaیک نوار مشخص جذب نور در محدوده Nanometerrs ۴۱۵ توسط اسپکتروسکوپ دیده می‌شود ولی الماس نوع IIa معمولاً این نوع نوار مشخصه جذب نور را ندارد.
ـ رنگ آبی زیر تابش نور ماوراءبنفش برای اکثر الماس‌های نوع Ia و کمتر به رنگ زرد برای الماس نوع IIa که معمولاً عکس‌العمل خیلی ضعیفی زیر نور ماوراءبنفش دارند.
ـ در بعضی موارد زیر میکروسکوپ می‌توان بعضی خصوصیات مشخصه موجود در الماس را دید. ازجمله: Graming ، در موارد خاص خط‌های صیقل، پرک و درونگیر‌های مختلف از کانی‌های دیگر موجود در الماس مانند گارنت یا پیروکسیژن و...
زرگون مکعبی را می‌توان به وسیله خصوصیات زیر تشخیص داد:
ـ مشخصات نوری و ظاهری که شامل درخشندگی متوسط و جلای نیمه الماس پراکندگی تشعشعات نور و رنگ فراوان شکست نور مجرد (SR) می‌باشد.
ـ وقتی که CZ تراش خوبی داشته باشد معمولاً دارای صیقل خوب می‌باشد و محل اتصال وجوه تراش آن مانند الماس نیست. کمربند، CZ معمولاً صیقلی یا Striateal می‌باشد.
ـ در مقایسه با الماس CZ قابلیت انتقال حرارتی پایین‌تری دارد و فاقد قابلیت انتقال الکتریکی است. وزن مخصوص آن بالاتر از الماس است و استفاده از دستگاه‌های الماس سنج برای کسانی که تعلیمات جواهرشناسی ندیده‌اند. سریع‌ترین راه برای تشخیص بین الماس و CZ است.
موزانایت مصنوعی را می‌توان به وسیله خصوصیات زیر تشخیص داد:
ـ خصوصیات نوری و ظاهری آن که عبارتند از درخشندگی متوسط و جلای کامل و پراکندگی رنگ و نور فوق‌العاده.
ـ خصوصیت و مشخصه دیگر موزانایت مصنوعی که می‌توان به وسیله میکروسکوپ ۱۰ و یا بیشتر دید دوگانگی شکست نور آن است ( DR ، Doubly refracter ) و زیر دستگاه پلاریسکوپ می‌توانید حالت تیره و روشن موزانایت مصنوعی را هنگام چرخاندن که اصطلاحا blink می‌گویند، ببینید. این خود نشانه دیگری برای DR آن است و بهترین حالت ممکنه برای دیدن این نوع تغییر حالت نور در سنگ باید در حالت موازی با کمربند به نمونه نگاه کنید و در حالی که آن را جابجا می‌کنید و می‌چرخانید در صورتی که الماس و CZ هر دو در این شرایط در حالت تیره و بدون تغییر می‌مانند و آن هم به خاطر SR بودن آنهاست.
